صورت‌هاى زيبا و شاد و خندان، و گروهى با چهره‌هاى عبوس، تيره و تاريك در محشر گام مى‌نهند. يا هر امتى همراه امام، رهبر و پيشوايشان هستند. و يا اين كه مؤمنان، با مؤمنان، و كافران، با كافران محشور مى‌شوند. جمع ميان اين تفسيرها كاملًا ممكن است؛ زيرا مفهوم آيه گسترده است. [1]

[إشتراء:]

«مَنْ يَشْتَرِى لَهْوَ الْحَدِيثِ»

«إِشتراء» از مادّه‌ «شرى» است. اين احتمال وجود دارد كه خريدارى (اشتراء) در اينجا معناى كنايى داشته باشد و منظور از آن هرگونه تلاش و كوشش براى رسيدن به اين منظور است. [2]

[إشْتَرَوا:]

«بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ»

كلمه‌ «اشْتَرَوا» از مادّه‌ «شرى» گر چه معمولًا به معناى‌ «خريدارى» مى‌آيد، ولى گاه- چنان كه در لغت تصريح شده- به معناى فروختن نيز آمده است. [3]

[أَشِحَّةً:]

«أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ»

«أَشِحَّةً» جمع‌ «شحيح» از مادّه‌ «شحّ» به معناى بخلى است كه توأم با حرص باشد؛ و اين كلمه در اينجا به گفته اكثر مفسران از نظر اعراب‌ «حال» است؛ اما منافات ندارد كه‌ «حال» در مقام بيان علت باشد (دقت كنيد). [4]

[أَشُدّ:]

«وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدُّه»

«أَشُدّ» از مادّه‌ «شَدّ» به معناى گره محكم است؛ و در اينجا اشاره به استحكام جسمانى و روحانى مى‌باشد. سپس توسعه يافته و به هر گونه استحكام جسمانى و روحانى گفته شده است. و منظور از «أَشَدّ» در اينجا رسيدن به حدّ بلوغ است؛ ولى بلوغ جسمانى در اينجا كافى نيست، بلكه، بايد بلوغ فكرى و اقتصادى نيز باشد. به گونه‌اى كه يتيم بتواند اموال خود را حفظ و نگهدارى كند. و انتخاب اين تعبير، براى همين منظور است كه البته بايد از طريق آزمايش قطعى مشخص گردد. بعضى گفته‌اند: «أَشُدّ»، جمعى است كه مفرد ندارد؛ و بعضى ديگر آن را جمع‌ «شَدّ» (بر وزن سدّ) مى‌دانند. ولى به هر حال، معناى جمعى آن قابل انكار نيست. «أَشُدَّ» از مادّه‌ «شدت» به معناى نيرومند شدن است. [5]

[أَشِر:]

«بَلْ هُوَ كَذَّابٌ أَشِرٌ»

واژه‌ «أَشِر» وصف است از مادّه‌ «اشر» (بر

[1]. زلزله، آيه 6 (ج 27، ص 249)

[2]. لقمان، آيه 6 (ج 17، ص 24)

[3]. بقره، آيه 90 (ج 1، ص 401)

[4]. احزاب، آيه 19 (ج 17، ص 255)

[5]. يوسف، آيه 22 (ج 9، ص 426)؛ اسراء، آيه 34 (ج 12، ص 129)؛ قصص، آيه 14 (ج 16، ص 51)