[ضفادع:]

«الْقُمَّلَ وَ الضَّفادِعَ»

«ضفادع» جمع‌ «ضفدع» است، «ضفدع» به معناى قورباغه است، اين كلمه به صورت جمع در آيه فوق آمده ولى عذاب‌هاى ديگر به صورت مفرد ذكر شده است و شايد اين دليل بر آن باشد كه انواع مختلفى از قورباغه را خداوند بر اينها مسلط ساخت.

اين قورباغه‌ها از رود «نيل» سر برآوردند و آن قدر توليد مثل كردند كه زندگى آنها را قرين بدبختى و مشكلات كرد. [1]

[ضَلُّوا:]

«قالُوا ضَلُّوا عَنَّا»

«ضَلُّوا» از مادّه‌ «ضَلال» است. مفسران براى‌ «ضَلُّوا» در اينجا دو معنا گفته‌اند: بعضى آن را به معناى‌ «ضاعوا» و «هلكوا» گرفته‌اند، و بعضى به معناى‌ «غابوا» چنان كه مى‌گوئيم‌ «ضلت الدابة» يعنى‌ «غابت فلم يُعرَف مكانها». [2]

[ضَنْك:]

«فَإِنَّ لَهُ مَعِيْشَةً ضَنْكاً»

«ضَنْك» به معناى سختى و تنگى است، اين كلمه هميشه به صورت مفرد به كار مى‌رود و تثنيه و جمع و مؤنث ندارد. [3]

[ضَنِين:]

«عَلَى الْغَيْبِ بِضَنِيْنٍ»

«ضَنِين» از مادّه‌ «ضِنّه» (بر وزن مِنّة) به معناى بخل در مورد اشياء نفيس و گران‌بها است، و اين صفتى است كه هرگز در پيامبران وجود ندارد، و اگر ديگران به خاطر علوم محدودشان چنين صفتى را دارند، پيامبر صلى الله عليه و آله كه سر چشمه علمش اقيانوس بيكران علم خدا است، از اين گونه صفات مبرّا است. [4]

[ضياء:]

«جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَآءً»

«ضياء» از مادّه‌ «ضَوء» است. در اين كه ميان‌ «ضياء» و «نور» چه تفاوتى است، مفسران گفتگوى فراوان دارند:

بعضى هر دو را مترادف و به يك معنا دانسته‌اند.

بعضى گفته‌اند: «ضياء» كه در مورد نور «خورشيد» به كار رفته، همان نور قوى است، اما كلمه «نور» كه درباره «ماه» به كار رفته، نور ضعيف‌تر است.

سومين نظر در اين باره اين است كه: «ضياء» به معناى نور ذاتى است، ولى «نور» مفهوم اعمى دارد، كه ذاتى و عرضى هر دو را شامل مى‌شود.

[1]. اعراف، آيه 133 (ج 6، ص 384)؛ اسراء، آيه 101 (ج 12، ص 341)

[2]. مؤمن، آيه 74 (ج 20، ص 191)

[3]. طه، آيه 124 (ج 13، ص 358)

[4]. تكوير، آيه 24 (ج 26، ص 207)