[ضُحىً:]

«يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحىً»

«ضُحىً» در لغت به معناى گسترش آفتاب، يا بالا آمدن خورشيد است، و «واو» در جمله‌ «وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحىً» دليل بر معيت مى‌باشد.

«ضُحى‌» به معناى موقعى است كه نور آفتاب در آسمان و زمين پهن مى‌شود. به معناى اوائل روز نيز آمده، يعنى آن موقعى كه خورشيد در آسمان بالا بيايد و نور آن بر همه جا مسلط شود، و اين در حقيقت، بهترين موقع روز است؛ و به تعبير بعضى، در حكم فصل جوانى است، در تابستان هوا هنوز گرم نشده، و در زمستان سرماى هوا شكسته شده است، و روح و جان انسان در اين موقع آمادّه هرگونه فعّاليّت است. [1]

[ضُرّ:]

«وَ إِنْ يَمْسَسْكَ اللَّهُ بِضُرٍّ»

«ضُرّ» عبارت است از كمبودهايى كه به انسان دست مى‌دهد اعم از اين كه جنبه بدنى داشته باشد مثل نقصان عضو و انواع بيمارى‌ها و يا جنبه روحى مثل جهل، سفاهت و جنون و يا جنبه‌هاى ديگر مانند از بين رفتن مال و مقام و فرزندان و «ايوب» گرفتار بسيارى از اين ناراحتى‌ها شد. [2]

[ضِرار:]

«مَسْجِداً ضِراراً»

«ضِرار» از مادّه‌ «ضُرّ» به معناى: «زيان رسانيدن عمدى» است. [3]

[ضَرَّاء:]

«الْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ»

«ضَرَّاء» از مادّه‌ «ضُرّ» به گفته «راغب» در «مفردات»: نقطه مقابل «سَرَّاء» يعنى آنچه مايه مسرت و موجب منفعت است، مى‌باشد (دقت كنيد)، و «ضرّاء» به معناى ناراحتى روحى مانند: غم و اندوه و جهل و نادانى و يا ناراحتى‌هايى كه از بيمارى و از دست دادن مقام و مال و ثروت پيدا مى‌شود. و «بأساء» يكى از عوامل ايجاد «ضرّاء» خواهد بود، بنابراين‌ «ضرّاء» شامل هرگونه زيانى كه دامنگير انسان بشود در امور جانى، مالى، عرضى و امثال آن را شامل مى‌گردد. [4]

[1]. طه، آيه 59 (ج 13، ص 257)؛ نازعات، آيه 29 (ج 26، ص 110)؛ ضحى‌، آيه 1 (ج 27، ص 115)

[2]. انعام، آيه 17 (ج 5، ص 223)؛ انبياء، آيه 84 (ج 13، ص 519)؛ زمر، آيه 8 (ج 19، ص 411)

[3]. توبه، آيه 107 (ج 8، ص 177)

[4]. بقره، آيات 177، 214 (ج 1، ص 678؛ ج 2، صفحه 123)؛ انعام، آيه 42 (ج 5، ص 295)