چشم مى‌آيد، ولى گاه به كسى كه اندامش بر اثر شدت درد و رنج، تيره و كبود شده، نيز اطلاق مى‌گردد چه اين كه بدن به هنگام تحمل درد و رنج، نحيف و ضعيف شده، طراوت و رطوبت خود را از دست مى‌دهد و كبود به نظر مى‌رسد. بعضى نيز اين كلمه را به معناى‌ «نابينا» تفسير كرده‌اند؛ زيرا گاه مى‌شود افراد كبود چشم، ضعف بينايى فوق‌العاده‌اى دارند كه معمولًا توأم با بور بودن تمام موهاى بدن آنها است، اما آنچه در تفسير بالا ذكر كرديم، شايد از همه بهتر باشد. [1]

[زَعَمَ:]

«زَعَمَ الَّذينَ كَفَرُواْ»

«زَعَمَ» از مادّه‌ «زعم» (بر وزن طعم) به معناى سخنى است كه احتمال يا يقين دروغ در آن است، و گاه به پندار باطل نيز اطلاق مى‌شود؛ و در آيه مورد بحث، منظور همان معناى اول است. از بعضى از كلمات لغويين نيز استفاده مى‌شود كه اين ماده به معناى اخبار به طور مطلق نيز آمده است؛ هر چند از موارد استعمال اين لغت و كلمات مفسران، استفاده مى‌شود كه اين واژه با مفهوم دروغ آميخته است، و لذا گفته‌اند:

«هر چيز كنيه‌اى دارد و «زعم» كنيه دروغ است». [2]

[زَعَمْتُمْ:]

«زَعَمْتُمْ مِّنْ دُونِهِ»

«زَعَمْتُمْ» از مادّه‌ «زعم»، معمولًا به پندار نادرست گفته مى‌شود، لذا از «ابن عباس» نقل شده: هر جا كلمه «زعم» در قرآن به كار رفته، به معناى دروغ و كذب (و عقيده بى اساس) است.

«راغب» در كتاب «مفردات» مى‌گويد: الزَّعْمُ حِكَايِةُ قَوْلٍ يَكُونُ مَظِنَّةً لِلْكِذْبِ ...: «زعم به معناى نقل سخن (يا عقيده) اى است كه احتمال دروغ در آن مى‌رود، لذا در تمام مواردى كه در قرآن به كار رفته در مورد مذمت و نكوهش است». [3]

[زَفِير:]

«لَهُمْ فيها زَفيرٌ»

«زَفِير» در اصل، به معناى فرياد كشيدنى است كه با بيرون فرستادن نفس توأم باشد.

و بعضى گفته‌اند: فرياد نفرت‌انگيز الاغ در آغاز، «زفير» و در پايانش‌ «شهيق» ناميده مى‌شود، و در اينجا اشاره به فرياد و ناله‌اى است كه از غم و اندوه برمى‌خيزد.

اين احتمال نيز وجود دارد كه اين زفير و ناله غم‌انگيز، تنها مربوط به عابدان نباشد، بلكه شياطينى كه معبودشان بودند نيز در اين امر

[1]. طه، آيه 102 (ج 13، ص 327)

[2]. تغابن، آيه 7 (ج 24، ص 203)

[3]. اسراء، آيه 56 (ج 12، ص 185)