«راغب» در «مفردات» مى‌گويد: «احسان» چيزى برتر از «عدالت» است؛ زيرا «عدالت» اين است كه انسان آنچه بر عهده اوست بدهد، و آنچه متعلق به او است بگيرد؛ ولى‌ «احسان» اين است كه بيش از آنچه وظيفه اوست انجام دهد، و كمتر از آنچه حق اوست بگيرد. [1]

[أَحْسَنِها:]

«يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا»

«أَحْسَنِهَا» از مادّه‌ «حسن» است و اين كه در آيه بالا مى‌خوانيم: «بهترين اين دستورات را بگيرند»، نه به اين معناست كه در ميان آنها «بد» و «خوب» بوده است و آنها وظيفه داشته‌اند خوب‌ها را بگيرند و بدها را رها كنند؛ و يا «خوب» و «خوب‌تر» داشته و موظف بوده‌اند تنها «خوب‌ترها» را انتخاب نمايند. بلكه گاهى كلمه «افعل تفضيل» به معناى «صفت مشبّهه» مى‌آيد و آيه مورد بحث ظاهراً از اين قبيل است؛ يعنى‌ «احسن» به معناى‌ «حسن» است. اشاره به اين كه جميع اين دستورات حسن است و نيك.

اين احتمال نيز در آيه فوق وجود دارد كه‌ «احسن» به همان معناى بهتر و افعل تفضيل بوده باشد. اشاره به اين كه در ميان اين دستورات، امورى مجاز شمرده شده است (همانند قصاص) و امورى از آن بهتر معرفى شده (همانند عفو و گذشت).

يعنى به پيروانت بگو: تا مى‌توانند آنچه بهتر است را انتخاب كنند و فى‌المثل عفو را بر قصاص (جز در موارد خاص) ترجيح دهند.

اين احتمال وجود دارد كه ضمير «أَحْسَنِها» به‌ «قُوّة» يا «أخذ به قوّة» باز گردد؛ اشاره به اين معنا كه آنها را به بهترين نوع از جدّيّت و قوّت و قدرت بگيرند. [2]

[أُحْشُرُوا:]

«أُحْشُرُوا الَّذِيْنَ»

«أُحْشُرُوا» از مادّه‌ «حشر» به گفته‌ «راغب» در «مفردات» به معناى خارج كردن گروهى از مقر خود، و گسيل داشتن آنها به ميدان جنگ و مانند آن است. اين واژه در بسيارى از موارد به معناى جمع كردن نيز آمده است. [3]

[أَحْصُوا:]

«وَ أَحْصُوا الْعِدَّةَ»

«أَحْصُوا» از مادّه‌ «احصاء» به معناى شمارش است و در اصل از «حصى» به معناى‌ «ريگ» گرفته شده است؛ زيرا بسيارى از مردم در زمان‌هاى قديم كه به‌

[1]. بقره، آيه 195 (ج 2، ص 49)؛ رحمن، آيه 60 (ج 23، صفحات 181، 182)؛ مرسلات، آيه 44 (ج 25، ص 425)

[2]. اعراف، آيه 145 (ج 6، ص 433)

[3]. صافات، آيه 22 (ج 19، ص 45)