ضرب المثل مى‌باشد. [1]

[خَرْص:]

«هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ»

«خَرْص» (بر وزن ترس) در اصل، به معناى «تخمين» است كه نخست در مورد تخمين مقدار ميوه بر درختان به هنگام اجاره باغ و امثال آن به كار رفته، سپس به هر گونه حدس و تخمين گفته شده است.

و از آنجا كه‌ «تخمين» گاهى مطابق واقع، و گاهى بر خلاف واقع مى‌شود، اين كلمه در معناى دروغ نيز استعمال شده است و در آيه فوق مى‌تواند به هر دو معنا باشد. [2]

[خَرَقَ:]

«رَكِبا فِي السَّفينَةِ خَرَقَها»

«خَرَقَ» همان‌گونه كه «راغب» در «مفردات» مى‌گويد: به معناى پاره كردن چيزى از روى فساد بدون مطالعه و فكر است، و ظاهر كار اين مرد عالم، راستى چنين بود. [3]

[خَرَقُوا:]

«وَ خَرَقُوا لَهُ بَنين»

«خَرَقُوا» از مادّه‌ «خَرْق» (بر وزن غرق) گرفته شده كه در اصل، به معناى پاره كردن چيزى است بدون رويه و حساب، درست نقطه مقابل «خلق» كه ايجاد چيزى از روى حساب است.

اين دو كلمه (خلق و خرق) گاهى در مطالب ساختگى و دروغين نيز به كار مى‌رود، منتها دروغ‌هايى كه حساب‌شده است و با مطالعه ساخته مى‌شود.

اما به «خلق و اختلاق» و دروغ‌هاى بى‌حساب، و به اصطلاح شاخدار «خرق و اختراق» گفته مى‌شود.

يعنى آنها اين دروغ‌ها را بدون مطالعه جوانب مطلب و بدون در نظر گرفتن لوازم آن ساختند. [4]

[خَرُّوا:]

«وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّداً»

«راغب» در «مفردات» مى‌گويد: «خَرُّوا» در اصل از مادّه‌ «خرير» است كه به معناى صداى آب و مانند آن مى‌باشد كه از بلندى به زير مى‌ريزد، و به كار بردن اين تعبير در مورد سجده‌كنندگان، اشاره به اين است كه آنها در همان لحظه كه براى سجده به زمين مى‌افتند، صدايشان به تسبيح بلند است. [5]

[خَزائن:]

«عِنْدي خَزآئِنُ اللَّهِ»

«خَزائن» جمع‌ «خزينة» و «خزانه» به معناى منبع و مركز هر چيزى است كه براى‌

[1]. لقمان، آيه 16 (ج 17، ص 62)؛ زلزله، آيات 7، 8 (ج 27، ص 252)

[2]. انعام، آيه 116 (ج 5، ص 512)

[3]. اسراء، آيه 1 (ج 12، ص 30)؛ كهف، آيه 71 (ج 12، ص 535)

[4]. انعام، آيه 100 (ج 5، ص 467)

[5]. يوسف، آيه 100 (ج 10، ص 104)؛ سجده، آيه 15 (ج 17، ص 162)