ديوار كشيده باشند و از هر نظر محفوظ باشد؛ همچون «حدقه» چشم كه در ميان پلك‌ها محصور شده است. «راغب» در «مفردات» مى‌گويد: «حديقه، در اصل، به زمينى مى‌گويند كه آب در آن جمع شده است، همچون حدقه چشم كه هميشه آب در آن قرار دارد». از مجموع اين دو سخن مى‌توان چنين نتيجه گرفت كه حديقه باغى است كه هم ديوار دارد و هم آب كافى. [1]

[حَدَب:]

«وَهُمْ مِّنْ كُلِّ حَدَبٍ يَنْسِلُونَ»

«حَدَب» (بر وزن ادب) به معناى بلندى‌هايى است كه ميان پستى‌ها قرار گرفته و گاهى به برآمدگى پشت انسان نيز حدب گفته مى‌شود. [2]

[حُدُود:]

«تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ»

«حُدُود» جمع‌ «حدّ» در اصل، به معناى جلوگيرى و منع كردن است، و سپس به هر چيزى كه فاصله ميان دو شى‌ء باشد و آنها را از هم متمايز سازد، گفته مى‌شود؛ مثلًا حدّ خانه و حدّ باغ و حدّ شهر و كشور، به نقاطى گفته مى‌شود كه آنها را از نقاط ديگر جدا مى‌سازد. [3]

[حِذْر:]

«خُذُوا حِذْرَكُمْ فَانْفِرُوا»

«حِذْر» (بر وزن خضر) به معناى بيدارى و آماده باش و مراقبت در برابر خطر است و گاهى به معناى وسيله‌اى كه به كمك آن با خطر مبارزه مى‌شود نيز آمده است.

بعضى از مفسران «حِذْر» را در آيه فوق تنها به معناى «اسلحه» تفسير كرده‌اند، در حالى كه «حِذْر» معناى وسيعى دارد و مخصوص «اسلحه» نيست. [4]

[حَرْثٌ:]

«نِسآؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُم»

«حَرْثٌ» مصدر و به معناى بذرافشانى است و گاهى به خود مزرعه نيز اطلاق مى‌شود و به طورى كه «راغب» در «مفردات» مى‌گويد:

در اصل، به معناى پاشيدن بذر در زمين و مهيا ساختن آن براى زراعت است؛ و در قرآن مجيد نيز كراراً در اين معنا به كار رفته، ولى معلوم نيست چرا جمعى از مفسران آن را به معناى «عمل و كسب» تفسير كرده‌اند؟ [5]

[حرج:]

«صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً»

«حرج» (بر وزن حرم) در لغت به معناى تنگى فوق‌العاده و محدوديت شديد است؛

[1]. نمل، آيه 60 (ج 15، ص 544)؛ نبأ، آيه 32؛ عبس، آيه 30 (ج 26، صفحات 60، 160)

[2]. انبياء، آيه 96 (ج 13، ص 549)

[3]. نساء، آيه 13 (ج 3، ص 381)

[4]. نساء، آيه 71 (ج 4، ص 14)

[5]. بقره، آيه 223 (ج 2، ص 171)؛ شورى‌، آيه 20 (ج 20، ص 421)