«شيخ طوسى» در «تبيان» و «طبرسى» در «مجمع البيان» و بعضى ديگر برگزيده‌اند).

اما جمعى از مفسران معتقدند كه تمام ضميرهاى آيه به خداوند باز مى‌گردد، و منظور از «توقير» در اينجا، يارى دين خدا، و بزرگداشت او و آئين او است، دليل آنها در انتخاب اين تفسير، هماهنگ شدن تمام ضميرهاى موجود در آيه است. ولى تفسير اول مناسب‌تر به نظر مى‌رسد. [1]

[توكّل:]

«تَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُّسْلِمِينَ»

«توكّل» در اصل از مادّه‌ «وكالت» به معناى انتخاب وكيل است و اين را مى‌دانيم كه يك وكيل خوب كسى است كه حداقل داراى چهار صفت باشد: آگاهى كافى، امانت، قدرت و دلسوزى. حقيقت «توكّل»، واگذارى كار به ديگرى و انتخاب او به وكالت است.

مفهوم «توكّل»، اين نيست كه انسان دست از تلاش و كوشش بردارد، و به گوشه انزوا بخزد و بگويد كه تكيه‌گاه من خدا است، بلكه مفهوم آن اين است كه هر گاه نهايت تلاش و كوشش خود را به كار زد، و نتوانست مشكل را حل كند، و موانع را از سر راه خود كنار زند، وحشتى به خود راه ندهد، و با اتكاء به لطف پروردگار و استمداد از ذات پاك و قدرت بى‌پايان او، ايستادگى به خرج دهد، و به جهاد پى‌گير خود همچنان ادامه دهد. حتى در جايى كه توانايى دارد نيز خود را بى‌نياز از لطف خدا نداند؛ چرا كه هر قدرتى هست، بالاخره از ناحيه او است.

اين است مفهوم «توكّل»، كه از ايمان و اسلام نمى‌تواند جدا باشد؛ چرا كه يك فرد مؤمن و تسليم در برابر فرمان پروردگار، او را بر هر چيز قادر و توانا، و هر مشكلى را در برابر اراده او سهل و آسان مى‌داند، و به وعده‌هاى پيروزى او اعتقاد دارد. [2]

[تَوَلّى‌:]

«فَتَوَلَّى فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ»

گر چه كلمه‌ «تَوَلّى‌» از مادّه‌ «تَولِّى» در اينجا به معناى جدا شدن از موسى‌ يا از آن مجلس تفسير شده است ولى ممكن است با توجّه به مفهوم اين لغت، حالت اعتراض و ناراحتى فرعون و موضع‌گيرى خصمانه‌اش را در مقابل موسى‌ عليه السلام نيز منعكس كند. [3]

[تولّى‌:]

«الَّذي كَذَّبَ وَ تَوَلّى‌»

«تولّى‌» از مادّه‌ «تَولِّى» اشاره به «ترك اعمال صالح» است؛ چرا كه لازمه كفر همين است.

[1]. فتح، آيه 9 (ج 22، ص 53)

[2]. يونس، آيه 84 (ج 8، ص 448)؛ ابراهيم، آيه 11 (ج 10، ص 341)

[3]. طه، آيه 60 (ج 13، ص 257)