[تمنّى:]

«إِلَّا إِذا تَمَنّى‌»

«تمنّى» به معناى آرزو است ولى بعضى گفته‌اند: به معناى تلاوت و قرائت است، چنان كه در اشعار عرب، گاه به اين معنا آمده- اين تفسير گر چه با جمله‌ «ثم يحكم اللّه آياته» و افسانه غرانيق (طبق بعضى توجهات) سازگار است؛ ولى مهم اين است كه‌ «تمنّى و امنية» كمتر به معناى تلاوت آمده است (توضيح بيشتر را در تفسير بخوانيد). [1]

[تمهيد:]

«وَ مَهَّدْتُ لَهُ تَمْهيداً»

«تمهيد» از مادّه‌ «مهد» در اصل به معناى محلى است كه براى كودك آماده مى‌كنند (گاهواره و مانند آن) سپس به هر گونه وسائل استراحت، پيشرفت، موقعيت و مقام برجسته اجتماعى اطلاق شده است، و روى هم رفته معناى وسيعى دارد كه انواع مواهب حيات، وسائل پيشرفت و موفقيت را شامل مى‌شود. [2]

[تَمِيْد:]

«رَواسِيَ أَنْ تَميدَ بِهِمْ»

«تَمِيْد» از مادّه‌ «ميد» (بر وزن صيد) به معناى لرزش و حركت ناموزون اشياء بزرگ، تزلزل و اضطراب اشياء عظيم است، و جمله «أنْ تَمِيْدَ بِكُمْ» در تقدير «لِئَلَّا تَمِيْدَ بِكُمْ» بوده است. [3]

[تَمَيَّزُ:]

«تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ»

«تَمَيَّزُ» به معناى متلاشى شدن و پراكنده‌گشتن است و در اصل «تتميز» بوده است. [4]

[تَنَاد:]

«أَخافُ عَلَيْكُمْ يَوْمَ التَّنَادِ»

«التَّنَاد» (در اصل‌ «الْتَّنَادِى» بوده كه ياى آن حذف شده، و كسره دال كه دليل بر آن است بر جاى مانده) از مادّه «ندا» به معناى «صدا زدن» است. [5]

[تَنَادَوْا:]

«فَتَنَادَوْا مُصْبِحينَ»

بر اساس گفته «راغب» در «مفردات» «تَنَادَوْا» از «نداء» گرفته مى‌شود، و «نداء» در اصل از «ندى‌» (بر وزن عنا) به معناى رطوبت است، زيرا معروف است كسانى كه دهانشان رطوبت كافى دارد به راحتى سخن مى‌گويند، و كلامى فصيح (و صدايى رسا) دارند. [6]

[1]. حجّ، آيه 52 (ج 14، ص 154)

[2]. مدثّر، آيه 14 (ج 25، ص 229)

[3]. انبياء، آيه 31 (ج 13، ص 433)؛ لقمان، آيه 10 (ج 17، ص 41)

[4]. ملك، آيه 8 (ج 24، ص 338)

[5]. مؤمن، آيه 32 (ج 20، ص 109)

[6]. قلم، آيه 21 (ج 24، ص 402)