است. ابو جهل پيامبر را مى‌آزرد اين مطلب بگوش حمزه كه هنوز مسلمان نشده بود، رسيد، با خشم و غضب، در حالى كه كمانى بدست داشت نزد ابو جهل آمد و كمان را بر سرش زد. سپس ايمان آورد. اين قول از ابن عباس است.

عكرمه گويد: اين آيه درباره عمار- وقتى كه ايمان آورد- و ابو جهل نازل شده است. از امام باقر ع نيز روايت شده است.

ضحاك گويد: درباره عمر بن الخطاب نازل شده است.

برخى گويند: اين آيه، عام است و شامل هر مؤمن و كافرى ميشود. اين قول از حسن و جماعتى است و بهتر است، زيرا فايده آن بيشتر و اقوال ديگر را هم جامع است.

مقصود

اكنون خداوند درباره دو فرقه مؤمن و مشرك، مى‌فرمايد:

(أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها): در اين آيه، خداوند كفر را تشبيه به مرگ و ايمان را تشبيه به حيات كرده است، اين مطلب از ابن عباس و حسن و مجاهد است. برخى گفته‌اند:

منظور اين است كه او نطفه بيجان بوده كه خداوند به او حيات بخشيده است. مقصود از نورى كه در اين آيه، فرا راه هدايت يافتگان زنده دل معرفى شده است، برخى گفته‌اند:

علم و حكمت است. علت اينست كه علم و حكمت را نور و جهل را ظلمت مى‌داند، اين است كه علم انسان را بسوى رشد و كمال رهنمون ميشود، همانطورى كه نور در راه‌ها انسان را راهنماست. مجاهد گويد: مقصود از اين نور قرآن است. ابن عباس گويد:

ايمان است. بهر صورت مى‌فرمايد: آيا آن مرده‌اى كه ما حياتش بخشيده و برايش نورى قرار داده‌ايم كه با آن در ميان مردم راه مى‌رود، همانند كسى است كه مثلش مانند مثل كسى است كه گرفتار ظلمات گشته، از آن خارج نيست؟ مقصود از كسى كه شبيه سرگردان در تاريكيهاست، كافر است كه گرفتار ظلمت كفر مى‌باشد. برخى گويند: يعنى كسى كه دچار ظلمات كفر است. اما اينكه اين مطلب را بلفظ مثل بيان كرده، براى‌