لغت‌

عثر: از «عثور» اطلاع يافتن بر چيزى مثل‌(وَ كَذلِكَ أَعْثَرْنا عَلَيْهِمْ) (كهف 21:

و اينطور بر آنها اطلاع يافتيم) اصل اين كلمه، به معناى افتادن و خوردن به چيزى است، اعشى گويد:

يعنى شتر نيرومندى كه بر زمين افتد، هلاك شدن برايش بهتر از بلند كردن است.

استحقاق: مستوجب و سزاوار بودن «استحق عليه» يعنى بر او حقى و ملكى پيدا كرد.

شأن نزول‌

گويند:

- وقتى كه آيه قبل، نازل شد، پيامبر نماز عصر را خواند و تميم و عدى را احضار كرد و در كنار منبر، آنها را سوگند داد كه:

- از مال ميت چيزى بر نداشته و حقيقت را كتمان نكرده‌اند.

سپس آنها را آزاد كرد. پس از مدتى ورثه، اطلاع پيدا كردند كه ظرف نقره نقش دارى در نزد آنهاست و از ميت بود. آنها ادعا كرده‌اند كه از وى خريده و فراموش كرده‌اند كه به ورثه اطلاع دهند. بار ديگر آنها را نزد پيامبر آوردند و آيه نازل شد.

در اين وقت، دو تن از اولياى ميت: عمرو بن عاص و مصعب بن ابى وداعه سهمى، سوگند ياد كردند كه آنها خيانت كرده‌اند و ظرف را از آنها گرفتند.

بعد از آنكه تميم‌دارى مسلمان شد، مى‌گفت: خدا و رسولش راست گفتند. من ظرف نقره را برداشته بودم. اكنون توبه ميكنم.

مقصود

اكنون خداوند متعال، حكم خيانت دو وصى يا دو شاهد را بيان كرده، مى‌فرمايد:

(- فَإِنْ عُثِرَ عَلى‌ أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّا إِثْماً): ابن عباس گويد: اگر ظاهر شد كه دو شاهد، با