(وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ) (نور 25) و بعد از افعالى كه به معناى شك و ظن و حالات نفسانى غير ثابت ديگر هستند «ان» مى‌آيد مثل‌(وَ الَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي‌) (شعراء 82) بعد از افعالى كه ممكن است به معناى دسته اول يا به معناى دسته دوم باشند، هر گاه به معناى حالت ثابت و يقين باشند، «انّ» و هر گاه به معناى حالت غير ثابت و گمان باشند «ان» در مى‌آيد. از اينرو در بحث قرائت گفته شد كه اگر «حسبوا» به معناى «علموا» باشد، «ان» مخفف از «انّ» است. بديهى است كه حرف «لا» ميان «ان» و فعل فاصله نمى‌شد، اين وجه جايز نبود.

فتنة: مرفوع است بنا بر اينكه «تكون» فعل تام به معناى «تقع» باشد.

كثير: درباره رفع اين كلمه، سه وجه محتمل است:

1- بدل از واو(عَمُوا وَ صَمُّوا).

2- خبر مبتداى محذوف. يعنى: «ذو العمى و الصّمّ كثير منهم» 3- اينكه واو را در فعل مثل علامت تانيث، علامت بدانيم نه فاعل. مثل:

«اكلونى البراغيث» چنان كه شاعر گويد:

در اين شعر «اهل» فاعل است براى «يلومون». يعنى: بستگان من همگى مرا در خريدن نخلها، سرزنش مى‌كنند.

مقصود

اكنون خداوند متعال سوگند ياد مى‌كند كه از بنى اسرائيل پيمان گرفته است.

مى‌فرمايد:

(- لَقَدْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِي إِسْرائِيلَ‌): مقصود اين است كه پيامبران خدا از ايشان، پيمان گرفته‌اند كه به محمد ص ايمان آورند و به او اقرار كنند. و بقولى: يعنى خداوند از ايشان پيمان گرفته است كه در توحيد، اخلاص داشته باشند و بدستورات خدا عمل كنند و پيامبران خدا و بشارتهاى مربوط به پيامبر آخر الزمان را تصديق كنند. بديهى‌