نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 6 صفحه : 176
(فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ):
اگر ميت، داراى دو خواهر باشد، خواه ميت مرد باشد يا زن، البته به شرطى كه داراى
پدر و مادر و اولاد نباشد.
(فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ):
براى آن دو خواهر، 3/ 2 مال است. (باقى را هم بالقرابة بآنها رد مىكنند زيرا
تعصيب باطل است)( وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً):
اگر ميت، فقط داراى چند خواهر و برادر پدر و مادرى يا پدرى باشد.
(فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ):
سهم برادر دو برابر سهم خواهر است.
دلالت آيه
جمله(إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ
وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ
لَها وَلَدٌ) دلالت دارد بر اينكه برادر يا خواهر با بودن دختر ارث نمىبرند،
زيرا خداوند متعال، شرط ارث بردن خواهر و برادر را نبودن «ولد» دانسته است.
بديهى است كه كلمه «ولد» هم شامل پسر مىشود و هم شامل دختر و همه
اهل لغت بر بر آن اتفاق دارند.
روايتى نقل كردهاند كه: «خواهران و برادران با دختران، عصبهاند»
(يعنى بايد ما زاد بر سهم يك دختر كه 2/ 1 است و ما زاد بر سهم دو دختر و بيشتر كه
3/ 1 است به خواهران و برادران داد) لكن اين خبر، واحد است و با نص قرآن سازگار
نيست ابن عباس نيز بر همين عقيده است و از ائمة اهل بيت (ع) نيز چنين روايت شده.[1](
يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَنْ تَضِلُّوا): خداوند مسائل ارث
را براى شما بيان مىكند كه در احكام مربوط بارث، بخطا نيفتيد. ابو مسلم گويد:
يعنى خداوند، همه احكام دين را براى شما بيان مىدارد تا در راه دين هدايت شويد.
(وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ)،
خداوند به تمام امورى كه مربوط به معاش و معاد مردم
[1]- ما در باره عول و تعصيب، تا آنجا كه مناسب بوده در پاورقى(
ج 5) ص 33 بحث كرديم و در اينجا ما زاد بر سهم يك خواهر يا بيشتر را بنا بر بطلان
تعصيب، بخودشان باز گردانيم ولى عامه بمقتضاى همان روايت متن، بخويشاوندان ديگر
مىدهند.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 6 صفحه : 176