نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 6 صفحه : 139
كشتن دجال، به زمين مىفرستند و همه ملل
جهان در زير پرچم اتحاد و اتفاق در آمده، اسلام را مىپذيرند، پيش از مرگش به او
ايمان خواهند آورد. اين قول از ابن عباس.
ابو مالك، حسن، قتاده، ابن زيد است. بديهى است كه ايمان چون در هنگام
مرگ است، براى آنها نتيجهاى ندارد.
طبرى نيز همين وجه را اختيار كرده، گويد: آيه اختصاص دارد بگروهى از
يهوديان و مسيحيان، كه در آن زمان، وجود دارند.
على بن ابراهيم در تفسير خويش- به چند واسطه- از شهر بن حوشب، نقل
كرده است كه حجاج بن يوسف مىگفت: آيه(وَ إِنْ مِنْ
أَهْلِ الْكِتابِ إِلَّا لَيُؤْمِنَنَّ ...)
مرا حيران كرده است. من به قتل يهوديان و مسيحيان، فرمان مىدهم. موقعى كه گردن
آنها را مىزنند هر چه انتظار مىكشم چيزى در اين خصوص از آنها نمىشنوم، حتى
لبها را هم حركت نمىدهند! گفتم: خداوند امير را اصلاح كند! معناى آيه اين نيست.
پرسيد: چيست؟ گفتم: عيسى بن مريم بيش از قيامت دنيا خواهد آمد و پشت سر حضرت مهدى
نماز خواهد خواند. گفت: واى بر تو، اين را از كجا مىگويى؟! گفتم: امام باقر (ع)
براى من حديث كرده است. گفت: بخدا، اين مطلب را از چشمهاى زلال آوردهاى! بعضى از
«شهر» پرسيدند: مقصودت از بيان اين مطلب، چه بود؟! گفت:
مىخواستم او را بخشم آورم.
ابو القاسم بلخى نيز نظير اين مطلب را ياد كرده است. زجاج اين وجه را
ضعيف شمرده، گويد: آنان كه تا زمان بازگشت عيسى باقى مىمانند تعداد آنها كم است و
آيه مقتضى ايمان عموم اهل كتاب است. لكن ممكن است چنين گفته شود كه همه اهل كتاب
مىگويند: ما به آن عيسى كه در آخر الزمان باز مىگردد، ايمان مىآوريم.
2- ضمير «به» به مسيح و ضمير «موته» به كتابى مىگردد. يعنى هر يك از
يهوديان و مسيحيانى كه از دار دنيا مىروند، پيش از مرگ خود به عيسى ايمان
مىآورند و آن هنگامى است كه تكليف زايل شده و مرگ حتمى است، لكن اين ايمان به
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 6 صفحه : 139