استحقاق، كسى را كيفر نمى‌دهد و همچنين اطفال را بگناه پدران مؤاخذه نمى‌كند و همچنين دلالت دارد بر اينكه اگر مردم مرتكب معصيت نمى‌شدند خداى را بر ايشان حجتى نبود.

حسن گويد: يعنى آيا شما مى‌خواهيد براى خداوند، راهى بسوى كيفرتان قرار دهيد و از راه كفر و تكذيب سند محكوميت و كيفر خود را امضا كنيد؟

(إِنَّ الْمُنافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ): منافقان در طبقه زيرين دوزخ هستند زيرا دوزخ از لحاظ عمق، طبقات و دركاتى است، هم چنان كه بهشت را از لحاظ علو و ارتقاع، درجاتى است. منافق از لحاظ قبح كردارش در طبقه زيرين دوزخ قرار دارد.

اين معنى از ابن كثير و ابو عبيده و جماعتى است.

عبد اللَّه بن مسعود و ابن عباس گويند: منافقان در تابوتهايى از آهن، بسته شده و در آتش جاى دارند.

ابو القاسم بلخى گويد: ممكن است كه «درك‌ها» منزلهايى باشند كه برخى از برخى ديگر، از لحاظ مسافت، پايين‌ترند و ممكن است خبر باشد از اينكه عذاب آنان به سر حد خود مى‌رسد. چنان كه مى‌گويند: پادشاه فلان شخص را به حضيض و و فلان شخص را به عرش رسانيد و مقصودشان اين است كه: يكى را از لحاظ مقام دچار انحطاط و ديگرى را به اوج رسانيد و صحبت از مسافت و زير و بالا نيست.

(وَ لَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصِيراً): و تو اى محمد ص، براى اين منافقان، ياورى نمى‌يابى كه آنها را از عذاب خدا نجات بخشد، زيرا خداوند آنها را در پايين‌ترين طبقات آتش قرار داده است. سپس استثنا كرده، فرمود:

(إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا)، مگر آنان كه از نفاق، توبه كنند و نيتهاى خود را اصلاح نمايند و بقولى در آينده هم بر توبه خود ثابت بمانند ...

(وَ اعْتَصَمُوا بِاللَّهِ‌): و بكتاب خدا چنگ بزنند و فرستادگان خدا را تصديق كنند و بقولى بخداوند اعتماد جويند ...

(وَ أَخْلَصُوا دِينَهُمْ لِلَّهِ‌): و از خدايان باطل تبرى جسته، دين خود را براى خداوند