شان نزول‌

ميان مردى يهودى و مردى منافق، اختلافى بود. يهودى گفت بايد بمحمد ص رجوع كنيم زيرا مى‌دانست كه اهل رشوه نيست و ستم نمى‌كند. منافق گفت: بايد به كعب بن اشرف رجوع كنيم چه مى‌دانست كه او رشوه مى‌گيرد و به نفع او حكم مى‌كند.

از اينرو اين آيه‌ها نازل شد. اين مطلب از اكثر مفسران است.

مقصود

پس از ذكر اولو الامر و اينكه بايد بعدالت حكم كنند و اينكه مسلمانان بايد از آنها تبعيت نمايند، در باره منافقانى سخن مى‌گويد كه به حكم خدا و رسولش راضى نيستند و مى‌فرمايد:

(أَ لَمْ تَرَ): آيا ندانستى؟ برخى گفته‌اند: براى تعجب است يعنى: تعجب نمى‌كنى از كردار آنان؟ و برخى گفته‌اند: يعنى آيا علم تو به آنها نرسيد؟

(الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ‌): آنان كه گمان مى‌كنند به قرآن و تورات و انجيل ايمان آورده‌اند.

(يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ‌): ابن عباس و مجاهد و ربيع و ضحاك گويند:

يعنى اراده دارند محاكمه را پيش كعب بن اشرف ببرند. شعبى و قتاده گويند: آن شخص منافق مى‌خواست به كاهنى از طايفه جهينه رجوع كند. حسن گويد: مى‌خواستند محاكمه را طبق معمول آن زمان نزد بتها ببرند و بوسيله تيرها تكليف خود را روشن سازند.[1]

[1]- يكى از كارهايى كه در دوران جاهليت، در ميان مردم عرب، رواج داشت، اين بود كه تيرهايى بدون پر، داشتند كه بوسيله آنها مشكلات خود را حل مى‌كردند.

بر روى تيرى نوشته بود:« امرنى ربى» يعنى خداوند مرا امر كرده و بر ديگرى« نهانى ربى» يعنى خداوند مرا نهى كرده و بر روى برخى هيچ ننوشته بود و هر گاه تير اول يا دوم بيرون مى‌آمد، تكليف روشن بود و هر گاه تير سوم بيرون مى‌آمد، دوباره فال را از سر مى‌گرفتند.

يكى ديگر از كارهاى آنها اين بود كه: ده نفر شترى را كشته، ده قسمت مى‌كردند و تيرهاى ده گانه، كه بر روى برخى هيچ نوشته نشده بود و بر روى برخى يك يا دو يا سه سهم يا ... نوشته شده بود، در كيسه‌اى مى‌ريختند و تيرها را بنام اشخاص بيرون مى‌آوردند هر گاه روى تيرى هيچ نوشته( نشده بود، ثلث قيمت شتر را از كسى كه تير را بنامش بيرون آورده بودند، مى‌گرفتند.

بدينترتيب، آنان هر گونه مشكلى داشتند، قضاوت آن را اينگونه فالگيريها و بخت آزماييها محول مى‌كردند.