وكيل: آن كس كه مورد اتكا است كه كار باو تفويض و واگذار ميشود.

تفسير:

سپس خداوند بيان ميفرمايد كه سهل‌گيرى پيغمبر 6 نسبت بايشان و گذشت او از گناه ايشان رحمتى است از طرف خداوند كه او را نرم‌خو و عطوف و خوش خلق قرار داده.

(فَبِما رَحْمَةٍ)- يعنى بواسطه رحمت.

(مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ‌)- يعنى نرمى تو با آنها از چيزهاييست كه موجب داخل شدن آنان در دين است زيرا تو با صفات كريم و اخلاق حسن و سجاياى نيكو كه دارى برهان و دليل بر ايشان ميآورى.

(وَ لَوْ كُنْتَ‌)- اى محمد اگر بودى.

(فَظًّا)- جفا پيشه و بد خلق.

(غَلِيظَ الْقَلْبِ‌)- سنگدل و بى مهر و عطوفت.

(لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ‌)- يعنى اصحاب تو از اطرافت پراكنده شده و از تو فرار ميكردند.

و اينكه بين فظاظه و غلظت جمع كرده با اينكه هر دو قريب المعنى هستند براى اينست كه فظاظت خشونت در كلام است پس هم خشونت در كلام و هم قساوت و سختى دل را از او نفى فرموده.

(فَاعْفُ عَنْهُمْ‌)- آنچه را بين تو و ايشان از كدورتهاست عفو نما.

(وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ‌)- و آنچه بين من و آنهاست طلب آمرزش كن.

و گفته‌اند يعنى از فرار آنها در احد عفو نما و براى اين گناهان طلب آمرزش كن.

(وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ)- يعنى آراء آنها را استخراج كن و از آنچه در نزد آنهاست با خبر باش.

در فايده مشورت پيغمبر با اصحاب با وجود بى‌نيازى او از مشورت از اين باب كه با وحى خدا راه صواب را همواره ميداند و ديگر نيازى بر شناختن رأى صواب از