بعضى گفته‌اند: اينكه خداوند فرموده است: (كَثِيراً مِنَ الظَّنِ‌) براى اينكه بعضى از ظن‌ها بايد بدان عمل شود و مخالفت با آن جايز نيست، و عمل كردن به اين گونه ظن هنگامى كه گناه است كه شخص با اينكه ميتواند علم پيدا كند به گمان خود رفتار نمايد، و اين گمان است كه در آيه گناه شمرده شده است، و نبايد بدان عمل نمود، اما آن دسته از ظن و گمانها كه راهى براى تبديل آنها به علم نيست گناه نيست، و روى همين اصل است كه خداوند فرموده است بعضى از گمانها گناه است، نه همه آنها، و ظنّ نيكو در قرآن مجيد بيان شده و در اين آيه به آن اشاره شده است: (لَوْ لا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْراً)[1].

بعضى از مفسّرين گفته‌اند معنى آيه اين است بر مؤمن واجب است كه (نسبت به ديگر برادران) خوش‌بين باشد، و در مواردى كه قابل توجيه است هر چند كه ظاهر آن مورد پسند نباشد بدگمان نباشد.

(وَ لا تَجَسَّسُوا) ابن عباس و قتاده و مجاهد گويند: يعنى: در جستجوى لغزشهاى مؤمنين نباشيد.

و ابو عبيده گفته است تجسّس و تحسّس هر دو به يك معنى است.

و در قرائتهاى شاذ و نادر از ابن عباس نقل شده است كه (لا تحسسوا) با حاء قرائت مى‌شود.

اخفش گويد: تجسس و تحسس دو واژه هستند كه در معنى از يكديگر جدا نيستند جز اينكه تجسّس نسبت به چيزهايى است كه پوشيده شده است، و جاسوس هم از آن گرفته شده است، و تحسّس با حاء عبارت است از بحث نمودن پيرامون چيزى كه آن را مى‌شناسى.

[1]- سوره نور آيه 12.