و از مقاتل نقل شده است يعنى: ما براى تو آسان نموديم آسانى آشكارى. و بعضى گفته‌اند يعنى: ما تو را دانا ساختيم دانايى ظاهرى در مورد آنچه كه از قرآن بر تو نازل كرده‌ايم، و از امر دين به تو خبر داده‌ايم.

و از زجاج نقل شده است يعنى: ما تو را به سوى اسلام ارشاد نموديم و كار دين را برايت گشايش داديم.

در مورد فتح اختلاف شده است كه منظور از آن كدام فتح است:

وجه اول:

از انس و قتادة و جمعى از مفسّرين نقل شده است كه منظور از فتح در اين آيه فتح مكه است كه خداوند در سال صلح حديبيه پس از خاتمه يافتن جريان حديبيه خداوند فتح مكه را وعده فرمود.

قتاده گويد: اين آيه هنگامى نازل شد كه پيامبر خدا 6 در حال بازگشت از صلح حديبيه بودند، و در آن وقت حضرتش به فتح مكه بشارت داده شد، و تقدير آيه اينطور است: (انّا فتحنا لك مكة اى قضينا لك بالنّصر على أهلها) يعنى ما براى تو حكم نموديم كه مكه را فتح كنى و بر اهل آن پيروز گردى ..

و از جابر نقل شده است كه ما از فتح مكه آگاه نشديم مگر در روز حديبيه.

وجه دوّم:

منظور از فتح در اينجا صلح حديبيه است كه فتحى بود بدون درگيرى و جنگ فراء گويد: فتح گاهى عبارت است از صلح، و فتح در لغت به معنى گشايش چيزى است كه بسته باشد، و صلحى كه در حديبيه با مشركين بدست آمد، در بن- بست بود تا اينكه خداوند آن روز صلح را از بن‌بست بيرون آورده گشايش شد.

زهرى مى‌گويد: فتحى مهمتر از صلح حديبيه نبود، زيرا مشركين در جريان‌