ذو الحال ضمير مرفوع است در «كالذين آمنوا» و اين ضمير باز ميگردد به ضمير منصوب در نجعلهم، و نصب سواء بنا بر حاليت از اين دو وجه است.

و نيز جايز است «كالذين آمنوا» را مفعول دوّم نگيريم، بلكه مفعول دوّم را «سواء محياهم و مماتهم» بگيريم، و بنا بر اين تركيب جمله در محلّ نصب است كه مفعول دوّم براى نجعل باشد.

و نيز جايز است بنا بر قول كسى كه ميگويد: «مررت برجل مائة ابله» و به مائة عمل فعل داده است سواء را بنا بر اين وجه نصب دهيم، و بوسيله آن محيا را رفع دهيم، همانطور كه جايز است بوسيله سواء محيا را رفع دهيم در صورتى كه جمله را در موضع حال بگيريم، و حال در جمله «سواء محياهم، و مماتهم» از جعل است، و نيز ميشود حال باشد از ضميرى كه در «كالذين آمنوا» است كه بمعنى فعل است.

و درباره ضميرى كه در «محياهم و مماتهم» وجود دارد دو قول گفته شده است:

1- آنكه اين ضمير به كفّار بر ميگردد نه به مؤمنين، بنا بر اين قول سواء مرفوع است بنا بر اينكه خبر باشد براى مبتداى مقدّم كه تقديرش اينست «محياهم و مماتهم سواء» يعنى: محياهم محيا سوء، و مماتهم مماة سوء، و بنا بر اين تركيب ديگر نصب سواء درست نيست، زيرا خبرى است مثبت به اينكه زندگى و مرگ آنان در بدى و دورى از رحمت خدا يكسان است.

2- ضمير در «محياهم و مماتهم» به مسلمان و كافر هر دو بر ميگردد- هنگامى كه چنين باشد جايز است سواء منصوب شود بنا بر آنكه مفعول دوّم نجعل باشد، البتّه بنا بقول كسى كه جايز دانسته است سواء در اسم ظاهر عمل كند زيرا شامل هر دو دسته مسلمان و كافر ميشود، و در وجه اوّل اينطور نيست زيرا