معنى و عمل با فاعل و صفه مشبّهه كه عمل فعل ميكنند فرق دارد.

و هر كس بگويد: «مررت برجل خير منه ابوه، و سرج خزّ صفته و برجل مأه ابله» جايز دانسته است كه سواء نيز بر ما قبلش جارى شود، همانگونه كه ضرب اوّل بر ما قبل جارى شده است، امّا نصب سواء سه وجه احتمال دارد:

1- آنكه محيا و ممات را بدل از ضمير منصوب در نجعلهم بگيريم كه تقدير ميشود «ان نجعل محياهم و مماتهم سواء» كه سواء نصب داده ميشود بنا بر اينكه مفعول دوّم نجعل باشد. و بنا بر اين قول نصب سواء نيكو است، براى اينكه اسم ظاهرى را رفع نداده است.

2- و نيز جايز است محياهم و مماتهم را دو ظرف زمان بگيريم و سواء را باز مفعول دوّم نجعل بگيريم.

3- و نيز جايز است كه در اين دو ظرف يكى از دو چيز عمل كند، يكى سواء كه در آن معنى فعليت است كه بمعنى «يستوون فى المحيا و الممات» است، ديگرى ممكن است فعل را عامل در آنها بگيريم.

معلوم نيست كوفيين كه سواء را نصب داده‌اند آيا «ممات» را نيز بنصب خوانده‌اند يا نه؟ اگر ممات را نصب نداده باشند نصب در سواء بنا بر غير اين وجه است، و نصب بر غير اين وجه يا بنا بر حاليت است، يا بنا بر آنست كه سواء مفعول دوّم، نجعل است، و بهر كدام از اين دو وجه كه عمل كنى به سواء عمل فعل داده‌اى، و بوسيله آن اسم ظاهر را رفع داده‌اى.

اگر سواء را حال قرار دهى ممكن است آن را حال از ضمير در نجعلهم- بگيرى و مفعول دوّم نجعلهم را «كالذين آمنوا» بگيرى، هر گاه «كالذين آمنوا» را مفعول گرفتن ممكن است سواء بنا بر حاليت منصوب باشد، و آن را حال بگيريم براى ضميرى كه در «كالذين آمنوا» است چون بمعنى فعل است بنا بر اين‌