((قالَ: يا لَيْتَ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ)) يعنى: در آن هنگام كافر به آن قرينى كه گمراهش ساخته است ميگويد: اى كاش با تو رفيق نميشدم باندازه شرق و غرب از تو دور بودم.

مشرقين مشرق و مغرب است كه مشرق را بر مغرب غلبه داده آن را به «مشرقين» تثنيه بسته است، همانگونه كه شاعر عرب گفته است:

كه در شعر منظور از قمرين ماه و خورشيد است، و بعضى هم گفته‌اند منظور شاعر از قمرين حضرت محمد 6 و حضرت ابراهيم 7 بوده است، بعضى هم گفته‌اند منظور از «مشرقين» مشرق زمستان و مشرق تابستان است، همانگونه كه در(رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ) گفته‌اند[2].

و منظور آنست كه اى كاش در دنيا ميان من و تو اين اندازه فاصله بود كه تو را

[1] يعنى: آفاق آسمان را بر شما تنگ گرفته‌ايم ماه و خورشيد و ستارگان درخشانش از آن ماست، البته در« مشرقين» چون مشرق افضل از مغرب است مشرق را غلبه داده‌اند، در قمرين هم چون قمر مذكر سماعى است بلحاظ افضليت مذكر بر مؤنث قمر را غلبه داده‌اند.

[2] تعبير مشرقين و مشارق و مغارب در چند جاى قرآن آمده است، در گذشته كه از نظر هيئت زمين را مسطح فرض ميكردند، جز يك مشرق و يك مغرب براى خورشيد مشرق و مغرب ديگرى تصوّر نميكردند، ولى پس از اثبات كرويت زمين ثابت شد كه خورشيد در هر آنى نسبت بنقطه‌اى از زمين طلوع ميكند و از نقطه ديگر غروب ميكند، و لذا معنى مشارق و مغارب روشن شد، و اتفاقا تصريحات جالبى در روايات وجود دارد كه در 14 قرن پيش امامان( ع) در اين باره فرموده‌اند رجوع به هيئت و اسلام( صفحه 165 كه مرحوم شهرستانى شش دليل صريح از قرآن و روايات اهل بيت بر كرويت زمين از كتب معتبر حديث شيعه نقل ميكند، و تفصيل اين بحث را در سوره معارج ذيل آيه 40« بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِبِ» مراجعه فرمائيد.