غلط بود، معلوم شد كه وجه اوّل درست نيست، و جمله بر چيز ديگرى عطف شده است.

بنا بر اين، تقدير صحيح كه معنا بر طبق آن درست است همان تقدير خليل است كه گفته: يرسل را حمل ميكنيم بر ان يوحى كه وحيا بر آن دلالت ميكند، پس تقدير چنين خواهد بود: «ما كان لبشر ان يكلمه اللَّه الا ان يوحى وحيا او يرسل رسولا فيوحى».

و در جمله «الا وحيا» دو تركيب جايز است:

1- آنكه استثناء منقطع باشد.

2- آنكه حال باشد.

اگر آن را استثناء منقطع گرفتى در كلام چيزى كه متعلّق من باشد نداريم زيرا ما قبل حرف استثناء نميتواند در ما بعد آن عمل كند، زيرا حرف استثناء در معنى حرف نفى است، بدليل آنكه هر گاه بگوئيم: قام القوم الا زيدا بمعنى قام القوم لا زيدا خواهد بود، و همانگونه كه ما قبل حرف نفى در ما بعدش نميتواند عمل كند.

همچنين در صورتى كه حرف استثناء بمعنى نفى باشد اگر ما قبلش كلام تا مى‌بود نميتواند در ما بعدش عمل كند، و نيز جايز نيست ما بعد الّا در ما قبلش عمل كند مثل «ما انا الخبز الا آكل» همانگونه كه ما بعد حرف نفى نميتواند در ما قبلش عمل كند.

بنا بر اين «او من وراء حجاب» بما قبل الّا متصل نميشود، و نيز از جهت ديگرى هم ممتنع است كه اين جار و مجرور متصل بما قبل الّا باشد، و آن جهت عبارتست از اينكه «من وراء حجاب» صله وحى است كه به معنى‌