خوردن سختى و لرزيدن بزرگى و اين جهتش اينست كه شخص ترسو پريشان و ناراحت و بر جاى خود مستقرّ نيست. جبائى گويد: بعضى از ايشان افرادى بودند كه از ترس كشته شدن پريشان بودند، و برخى از ايشان آنهايى بودند كه بر دينشان پريشان بود.

(وَ إِذْ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ‌) حسن گويد: و زمانى كه منافقين و كسانى كه بيمارى دل داشتند، يعنى در دل شك و ترديد داشتند، و بعضى گفته‌اند كه در ايمانش ضعف و سستى بود.

(ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ إِلَّا غُرُوراً) خدا و پيامبر او بما وعده نداد مگر فريب را.

ابن عباس گويد: كه منافقين گفتند محمد 6 بما وعده ميدهد كه ما مدائن كسرى و قيصر را فتح ميكنيم در حالى كه ما امنيت خلا (توالت) رفتن را نداريم اين بخدا قسم فريب است.

(وَ إِذْ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ‌) سدى گويد: يعنى عبد اللَّه بن ابى و يارانش.

و مقاتل گويد: ايشان از منافقين بنى سالم بودند.

يزيد بن رومان گويد: گوينده آن سخن اوس بن قبطى و هم عقيده‌هاى او بودند.

(يا أَهْلَ يَثْرِبَ لا مُقامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا) يعنى اى اهل مدينه در اينجا براى شما اقامتگاهى نيست يا مكانى كه در آن براى جنگ قيام كنيد نيست، وقتى كه ميم مقام را فتحه دهيم، پس بمنازلتان در شهر برگرديد و مقصودشان‌