يعنى مگر آنكه ما ترحّم بر آنها نموده و از ترسهاى دريا خلاصشان كنيم و آنها را از زندگى كامياب نمائيم تا وقتى كه مقدر نموديم اجلشان منقضى شود.

و بعضى گفته‌اند: يعنى ما آنها را باقى گذارديم در حالى كه نعمتى از ما برايشان است و بهره تا مدّتى‌( وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ‌) و وقتى بمشركان گفته شود( (اتَّقُوا ما بَيْنَ أَيْدِيكُمْ)) به ترسيد آنچه در پيش روى شماست از امر آخرت پس عمل كنيد براى آن‌( وَ ما خَلْفَكُمْ‌) و آنچه پشت سر شماست از امر دنيا پس از آن حذر كنيد و بآن مغرور نشويد( لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ‌) ابن عباس گويد: تا آنكه بر اميد رحمتى از خداى تعالى باشيد.

مجاهد گويد: يعنى بترسيد از گناهان گذشته خود و پرهيز كنيد از- عذاب او بوسيله اجتناب و دورى از گناهان آينده خود.

قتاده گويد: بترسيد از عذابى كه بر امّتها نازل شد و آنچه پشت سر شما است از عذاب آخرت، و حلبى از حضرت ابى عبد اللَّه صادق 7 روايت كرده كه فرمود: يعنى بترسيد از گناهانى كه در پيش روى و ما بين دستهاى شماست و آنچه پشت سر شماست از عقوبت، و جواب" اذا" محذوف است تقديرش اينست اذا قيل لهم هذا عرضوا وقتى بايشان اين مطلب گفته شود اعراض كنند و دلالت ميكند بر اين محذوف قول خدا:

(وَ ما تَأْتِيهِمْ مِنْ آيَةٍ مِنْ آياتِ رَبِّهِمْ إِلَّا كانُوا عَنْها مُعْرِضِينَ‌) و نيامد ايشان را نشانه‌اى از نشانه‌هاى پروردگارشان جز آنكه از آن اعراض كردند از دعوت كننده و از انديشه كردن در حجّتها و در معجزات، و (من) اوّل در قول او" من آيه" آنست كه افزايش ميدهد در نفى استغراق و من دوّم براى تبعيض است، يعنى نيامد آيه‌اى ايشان را هر آيه‌اى كه بود از معجزات مگر