ابو على گويد اگر (اذا) در محل نصب به مزقتم قرار گيرد لازم است كه حكم شود كه در محل جزم باشد براى آنكه (اذا) در اينجا جايز نيست كه منصوب باشد تا تقدير گردد جزم فعلى كه آن شرط انّه (اذا) و جزم بآن هم جايز نيست كه كتاب بر آن حمل شود، بجهت اينكه مجزوم بودن" فنضارب" فقط در ضرورت شعر است، پس اگر حمل شود كه محل (اذا) نصب است و فعلى در محل جزم تقدير نشده جايز نيست براى اينكه جايز نيست كه اذا بفعل اضافه شود، و مضاف اليه در مضاف عمل نميكند و در ما قبلش هم عمل نميكند و محل فعل واقع بعد (اذا) مخفى است، پس وقتى كه نزد تو زيد غلام ضارب جايز نباشد ميخواهى غلام ضارب زيدا جايز باشد، پس همچنين جايز نيست كه محلّ اذا منصوب بمزقتم باشد، تقدير آن (ينبّئنّكم اذا مزقتم كلّ ممزّق بعثتم او نشرتم) خبر ميدهد شما را هر گاه ريز ريز شديد تمام ريز ريز شدن مبعوث شويد با منتشر شديد، در قيامت و يا هر چه كه شبيه‌تر است به اين از افعالى كه قول خدا( إِنَّكُمْ لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ) دلالت بر آن كرده و تفسير آن نمايد و اگر چنين فعلى قبل از" اذا" تقدير و فرض شود جايز است پس تقدير اين باشد (ينبئنّكم فيقول لكم تبعثون اذا مزقتم كلّ ممزق) خبر ميدهد شما را پس مى گويد بشما برانگيخته ميشويد هر گاه ريز ريز شديد، و جواب اذا بنا بر اين تقدير مضمر خواهد بود و گويا گفته تبعثون اذا مزقتم كل ممزق بعثتم برانگيخته ميشويد هر گاه ذرّه ذرّه شديد مبعوث شويد، پس اذا مستغنى از اظهار جواب خواهد بود زيرا بر آن مقدّم شده چيزى كه دلالت بر آن ميكند مثل انت ظالم ان فعلت، تو ستمكارى اگر كردى و همچنين حذف ميشود شرط براى دلالت جزاء بر آن هر گاه بعد از كلام غير واجب مثل امر و استفهام و امثال آن‌