2- امام يعنى كسى كه امور ملّت را اداره ميكنه و حدود الهى را اجراء مينمايد و متخلّفين از قوانين را بمجازات ميرساند و بافراد كه شايستگى منصب و مقام دارند، حكومت و فرمانروايى ميدهد و با كسانى كه با ملّت وى بدشمنى برميخيزند و در راه پيشرفت آن ملّت موانعى ايجاد ميكنند بمحاربه و جهاد ميپردازد.

بنا بر معناى اول هر پيغمبرى «امام» نيز هست زيرا كردار و گفتار هر پيغمبرى سرمشق ملّت وى ميباشد ولى بنا بر معناى دوّم «امامت» يك منصب و مقام ممتازى است و لازم نيست كه هر پيغمبرى امام نيز باشد.

ابراهيم 7 علاوه بر نبوّت بامامت نيز رسيد

منظور از «امام» كه در آيه واقع گرديده است معناى دوم است يعنى خداوند پس از آنكه ابراهيم را آزمايش كرد و ابراهيم از امتحان كاملًا بر آمد وى را پاداش عنايت كرد با اينكه او را «امام مردم» قرار داد.

دليل اين مطلب اين است كه «اماماً مفعول «جاعلك» است و اسم فاعل بمعناى ماضى عمل نميكند و مفعول نميگيرد و لذا «انا ضارب زيدا امس» صحيح نيست و تنها صورتى اسم فاعل عمل ميكند كه بمعناى حال و استقبال باشد. چنان كه مى‌گوييم انَا ضارِبُ زيداً ألان او غداً».

و از طرفى ميدانيم ابراهيم 7 قبل از اين امتحانها پيغمبر بوده است پس بايد منظور از «امامت» همان منصب و مقام شامخ و ممتازى باشد كه ذكر گرديد[1].

[1] اين مطلب روايتى است كه در كتاب كافى از حضرت باقر 7 نقل گرديده است:

« ان اللَّه قد اتخذ ابراهيم خليلا قبل ان يتخذه نبياً و اتخذه نبياً قبل ان يتخذه رسولا قبل ان يتخذه خليلا و اتخذه خليلا قبل ان يتخذه اماماً فلمّا جمع له هذه الاشياء قال انّى جاعلك للناس اماماً

يعنى خداوند ابراهيم را ببندگى قبول كرد پيش از آنكه او را بمقام نبوت برساند و او را بنبوت رسانيد پيش از آنكه وى را برياست مبعوث نمايد و او را برياست رسانيد پيش از آنكه وى را دوست مخصوص خود اتخاذ كند و او را دوست خود اتخاذ كرد قبل از آنكه او را بمقام امامت برساند و هنگامى كه وى جامع اين منصبها گرديد فرمود:

(إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ).