نميگردند مگر اينكه دين آن گروه و يا قبله آنان را- همانطور كه برخى گفته‌اند- پيروى نمايى.

(قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى‌ ...)- بگو راهنمايى خدا تنها راهنمايى است.

ابن عباس در تفسير اين جمله ميگويد: بگو اى محمّد: دين خدا كه موجب خشنودى او است همان دينى كه تو د برخى گفته‌اند: هدايت خدا يعنى قرآن تنها چيزى است كه مردم را بسوى بهشت راهنمايى مى‌كند- نه روش يهود و نصارى- پاره‌اى گفته‌اند. منظور از جمله اين است: كه راهنمايى خدا تنها راهنمايى است و هدايت او تنها حق است همانطور كه گفته ميشود: روش فلان كس تنها فلان روش است.

(وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ ...)- و اگر چنانچه پيروى كنى اهواء ايشان را.

يعنى خواهشهاى آنان را.

ابن عباس ميگويد معناى آن اين است: هر گاه بسوى قبله آنان نماز گزارى.

(بَعْدَ الَّذِي جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ...)- بعد از علمى كه براى تو آمده.

منظور از «علم» بيانى است كه از ناحيه خداوند آمده و برخى گفته‌اند:

مراد دين است.

(ما لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ ...)- نيست براى تو اى محمّد از جانب خدا ولىّ و نصيرى.

منظور از «ولىّ» كسى است كه او را از كيفر مصون بدارد و مقصود از «نصير» كسى است كه با كمك خود كيفر را از او باز دارد.

آنچه از آيه استفاده ميشود:

اين است كه كسى را كه خداوند ميداند نافرمانى نخواهد كرد و گرفتار مخالفت به هيچ وجه نخواهد شد با اين حال ميتواند او را بترساند و توعيد نمايد زيرا خداوند ميداند كه پيامبر او هيچگاه پيروى خواهشهاى يهود و نصارى را نخواهد كرد پس اين‌