(أَمْ كانَ‌): به تقدير «بل ا كان» و «ام» منقطعه است و «كان» به معنى فعل مضارع است.

(غَيْرَ بَعِيدٍ): جواب قسم مقدر.

(لَأُعَذِّبَنَّهُ‌): ظرف زمان يا صفت مصدر (وقتاً غير بعيد).

يسجدون: حال.

مقصود:

سپس درباره سليمان مى‌گويد:

(وَ تَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقالَ ما لِيَ لا أَرَى الْهُدْهُدَ): به جستجوى مرغى كه غايب شده بود، پرداخته، گفت: چه شده است كه هدهد را نمى‌بينم.

در اينكه چرا سليمان به جستجوى هدهد پرداخت، اختلاف است. بعضى گفته‌اند: در سفر به او احتياج داشت كه آب را نشان دهد. زيرا هدهد وجود آب را در اعماق زمين تشخيص ميدهد، همانطورى كه در شيشه آب را مى‌بيند. اين قول از ابن عباس است. عياشى ميگويد: ابو حنيفه از امام صادق (ع) پرسيد: چرا سليمان از ميان همه مرغان فقط هدهد را جستجو كرد؟ فرمود: بخاطر اينكه هدهد آب را در دل زمين مى‌بيند، همانطورى كه شما روغن را در شيشه مى‌بينيد: ابو حنيفه به اصحاب خود نگريست و خنديد. امام فرمود: چرا خنديدى؟ گفت: فدايت شوم. بر تو ظفر يافتم. فرمود: چگونه ظفر يافتى؟ عرض كرد: پرنده‌اى كه آب را در دل زمين مى‌بيند، چرا دام را در زير خاك نمى‌بيند و بگردنش مى‌افتد؟ فرمود: اى نعمان، مگر نميدانى كه وقتى مقدرات نازل مى‌شوند، روى چشم پوشيده مى‌شود؟

برخى گويند: علت اينكه سليمان هدهد را جستجو كرد، اين بود كه به نوبت خود اخلال كرده بود.

برخى گويند: مرغان با پر و بال خود بر سر سليمان سايه مى‌انداختند و چون هدهد جاى خود را خالى كرده بود، آفتاب بر سر سليمان تابيد و معلوم شد كه هدهد غايب است.

(أَمْ كانَ مِنَ الْغائِبِينَ‌): آيا هدهد عاصى شده است يا اينكه بخاطر عذرى و