(أَ فَمَنْ وَعَدْناهُ وَعْداً حَسَناً فَهُوَ لاقِيهِ كَمَنْ مَتَّعْناهُ مَتاعَ الْحَياةِ الدُّنْيا ثُمَّ هُوَ يَوْمَ الْقِيامَةِ مِنَ الْمُحْضَرِينَ‌): آيا آنكه وعده بهشت و ثواب و نعيم آخرت، به او داده‌ايم و حتماً به اين وعده‌ها نائل مى‌شود، مانند كسى است كه اموال دنيا و چيزهاى ديگر به او داده‌ايم و در روز قيامت براى كيفر يا براى سوختن در آتش احضار ميشود؟

بديهى است كه حال اينها يكسان نيست. زيرا نعمتهاى دنيا با غم و اندوه توأم است و سرانجام زوال و فنا مى‌پذيرد. ولى نعمتهاى آخرت خالص و پاك و هميشگى است و زوال نميپذيرد.

(وَ يَوْمَ يُنادِيهِمْ فَيَقُولُ أَيْنَ شُرَكائِيَ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ‌): بياد آور روزى را كه خداوند كافران را با خفت و خوارى مخاطب ساخته، مى‌فرمايد: كجايند آنهايى كه گمان ميكرديد در خدايى شريك منند. و آنها را پرستش ميكرديد و مى‌پنداشتيد كه براى شما نفعى دارند؟

(قالَ الَّذِينَ حَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ رَبَّنا هؤُلاءِ الَّذِينَ أَغْوَيْنا أَغْوَيْناهُمْ كَما غَوَيْنا):

جنيان و شياطين و انسانهايى كه گمراه كننده مردم بودند و وعده عذاب بر آنها تحقق يافته، مى‌گويند: پروردگارا، همانطورى كه خودمان دچار گمراهى بوديم، آنها را گمراه ساختيم.

(تَبَرَّأْنا إِلَيْكَ‌): اكنون از آنها و از كردار آنها در پيشگاه تو تبرى مى‌جوييم.

زجاج گويد: از يكديگر تبرى مى‌جويند و دشمن يكديگر مى‌شوند. چنان كه مى‌فرمايد:(الْأَخِلَّاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ) (دوستان در آن روز دشمن يكديگرند:

زخرف 67).

(ما كانُوا إِيَّانا يَعْبُدُونَ‌): اينها در حقيقت پرستش ما نميكردند. بلكه شيطانهايى را مى‌پرستيدند كه پرستش ما را در نظر آنها آرايش كرده بودند.

برخى گويند: يعنى ما را از روى حجت و استحقاق نمى‌پرستيدند.

(وَ قِيلَ ادْعُوا شُرَكاءَكُمْ‌): به آنها گفته مى‌شود: آنها را كه گمان ميكرديد در خدايى شريك منند و پرستش ميكرديد، بخوانيد.