نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 18 صفحه : 150
زمينند از شدت ترس ميميرند. دليل اين معنى
آيه(فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ ...) است
(از هوش مىروند كسانى كه در آسمانها و زمينند: زمر 68) برخى گفتهاند: نفخ سه بار
است: 1- نفخ ترس 2- نفخ بيهوشى و مرگ 3- نفخ قيام در پيشگاه خداوند.
(إِلَّا مَنْ شاءَ اللَّهُ): تنها فرشتگان فزع و
مرگ ندارند. زيرا خداوند قلب آنها را استوار كرده است. مقصود جبرئيل و اسرافيل و
ميكائيل و عزرائيل است. برخى گفتهاند: منظور شهداء است كه در آن روز ترسى ندارند.
در روايتى همين معنى ذكر شده است.
(وَ كُلٌّ أَتَوْهُ داخِرِينَ):
در آن روز همگان با ذلت و خوارى وارد محشر مىشوند.
(وَ تَرَى الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ
السَّحابِ): كوهها را مىبينى و آنها را بىحركت مىپندارى، حال آنكه به تندى
ابرها حركت مىكنند.
شعر زير هم در همين معنى است:
بار عن مثل الطود تحسب انهم
وقوف لحاج و الركاب تهملج
لشكرى عظيم همچون كوه كه گمان مىكنى براى مقاصدى ايستادهاند و حال
آنكه با سرعت در حركتند.
كوهها نيز در حركتند ولى همانطورى كه لشكر عظيم كه ابتدا و انتهاى
آن ناپيداست، بى حركت به نظر مىرسد و ابرهاى وسيع و گسترده كه چون ابتدا و انتهاى
آنها را نمىبينيم، بى حركت مىپنداريم، كوهها را هم بىحركت تصور مىكنيم. حال
آنكه هيچيك از آنها بىحركت نيستند. اين وضع مربوط به هنگامى است كه كوهها بر اثر
زلزله قيامت از جاى كنده مىشوند. چنان كه مىفرمايد:(وَ تَكُونُ الْجِبالُ كَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ)
(در روز قيامت كوهها همچون پشم زده، نرم و بىثبات شدهاند:
قارعه 5).
(صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ): اين است آفرينش خدا كه هر چيزى را متقن و محكم و منظم آفريده است.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 18 صفحه : 150