اهل مدينه بجز اسماعيل «فزع» را بدون تنوين خوانده و «يوم» را به نصب خوانده‌اند. ابن كثير و ابن عامر و ابو عمرو و نافع و يعقوب «فزع» را اضافه به «يوم» و «يوم» را بجر خوانده‌اند.

تعملون: اهل مدينه و ابن عامر و حفص و يعقوب به تاء و ديگران به ياء خوانده‌اند.

اعراب:

مبصرا: حال از «النهار» يعنى صاحب ابصاريا نشان دهنده اشياء است.

مقصود:

اكنون خداوند در باره قدرت خويش بر زنده كردن مردگان و بمنظور استدلال در برابر كافران مى‌فرمايد:

(أَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً): آيا نديدند كه ما شب را آفريديم تا از خستگى كارهاى روزانه استراحت كنند و روز را آفريديم تا جلو خود را ببينند و بتوانند برفت و آمد و كار و كوشش پردازند.

(إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ‌): در اين كار براى مردمى كه ايمان دارند دلالت‌هايى است. زيرا كسى كه چنين كارى كرده است، معلوم ميشود بر كارهاى خود قادر است و كارهاى او به اختيار و اراده خودش صورت ميگيرد و به طبيعت نيست.

(وَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ): بياد آور آن روز كه اسرافيل به امر خداوند در صور ميدمد. اين همان روزى است كه آنها كيفر ظلم خود را مى‌بينند. ممكن است منظور اين باشد كه در نشئه دوم نفخ صور مى‌شود.

در باره معنى صور اختلاف است. برخى گفته‌اند: صورتهاى خلق است كه دميده ميشود. يعنى روح در قالب‌ها دميده مى‌شود و مردگان مبعوث مى‌شوند. برخى گفته‌اند: صور چيزى شبيه بوق است كه در آن دميده مى‌شود. در حديثى نيز همين معنى ذكر شده است.

(فَفَزِعَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ‌): همه آنهايى كه در آسمانها و