او را كمك دهد؟

(بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ‌): بلكه با او خدايى نيست، كفار مكه گرفتار شرك هستند.

(أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَها أَنْهاراً): آيا خدايان شما بهترند يا خدايى كه زمين را مستقر و استوار گردانيد و در نواحى آن رودهايى قرار داد كه زراعت‌ها را بروياند و خلق را بدان حيات بخشد.

(وَ جَعَلَ لَها رَواسِيَ‌): و براى آن كوه‌هايى قرار داد كه استوار بماند.

(وَ جَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حاجِزاً): و از قدرت خويش، ميان آب شور و شيرين فاصله‌اى انداخت كه با يكديگر مخلوط نشوند.

(أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لا يَعْلَمُونَ‌): آيا با خدا خدايانى است؟ ولى بيشتر آنها از يگانگى خداوند و كمال قدرت و عظمت او بى‌خبرند.

(أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ‌): آيا خدايان شما بهتر است يا آن خدايى كه درمانده را اجابت و بيچارگيش را برطرف مى‌كند؟ اجابت دعاى درمانده اين است كه خواستش را عمل كنند و اين براى كسى ممكن است كه قدرت بر اجابت داشته و صاحب اختيار باشد. درمانده‌ترين افراد كسى است كه گنهكار باشد و از خدا طلب مغفرت كند. آدم ترسيده‌اى كه طلب ايمنى ميكند و بيمارى كه عافيت ميخواهد و محبوسى كه خواهان خلاص است، همه افراد گرفتارى هستند كه بخداوند بزرگ و مهربان پناه مى‌برند.

علت اينكه در اينجا اجابت درمانده را ذكر ميكند، با اينكه گاهى هم خداوند افراد غير درمانده را اجابت ميكند، اين است كه سؤال و درخواست افراد درمانده، بيشتر از روى خضوع است تا ديگران.

(وَ يَكْشِفُ السُّوءَ): خدايى كه سختى‌ها و گرفتاريها را بر طرف مى‌سازد.

(وَ يَجْعَلُكُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ‌): و خدايى كه قرنها را جانشين يكديگر مى‌كند و با هلاك كردن نسل گذشته، نسل بعد را جاى آنها قرار ميدهد. بعضى گويند:

شما را جانشين كفار مى‌سازد و بلاد آنها را به شما ميدهد.