نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 17 صفحه : 89
(قالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ
عَدَدَ سِنِينَ): خداوند به منظور سرزنش و سركوبى منكران قيامت،
بكفار ميگويد: چند سال در قبرها ماندهايد؟
(قالُوا لَبِثْنا يَوْماً أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ):
آنها نميدانند چقدر در قبرها ماندهاند. از اينرو ميگويند: يك روز يا قسمتى از يك
روز.
برخى گويند: اين سؤال در مورد زندگى ايشان در دنياست و آنها بقدرى
زندگى دنيا را كوتاه و زودگذر مىبينند كه ميگويند: يك روز يا قسمتى از يك روز
مخصوصاً كه دوران توقف آنها هم در جهنم طولانى است. اين مطلب دروغ هم نيست.
زيرا آنها طبق عقيده خود جواب ميدهند.
برخى گويند: منظور اين است كه مدت زندگى دنيا يك روز يا قسمتى از
روزهاى آخرت است.
ابن عباس گويد: خداوند مدت درنگ آنها را در دنيا از يادشان برده و
سنگينى عذاب بحدى است كه فكر ميكنند يك روز يا كمتر در دنيا بودهاند.
(فَسْئَلِ الْعادِّينَ): مجاهد گويد: يعنى از
فرشتگان كه اعمال بندگان را حساب ميكنند، بپرس. قتادة گويد: يعنى حساب ايام زندگى
دنيا- يا قبر- را از فرشتگان بپرس.
(قالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا لَوْ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ
تَعْلَمُونَ): خداوند به آنها مىفرمايد:
اگر به صحت گفته ما اعتقاد داشتيد، ميدانستيد كه، جز مدت كوتاهى
اقامت نكردهايد. زيرا مدت زندگى آنها در دنيا يا بودن آنها در قبر، در برابر مدت
اقامت آنها در جهنم بسيار ناچيز است.
برخى گويند: يعنى اگر ميدانستيد كه عمر شما را در دنيا كوتاه و مكث
شما در آخرت طولانى است، بكفر و معصيت مشغول نميشديد و دنياى فانى را بر جهان باقى
ترجيح[1] نميداديد.
[1]- بعضى« لو» را شرطيه و بعضى وصليه گرفتهاند. اما چنان كه از
تفسير متن هم ظاهر است، چندان با ذوق سليم سازگارى ندارد. بهتر اين است كه« لو»
مفيد معنى تمنى باشد.( يعنى همانطورى كه شما مىگوييد، مدت اقامت شما در قبر يا در
دنيا كوتاه بوده است، ولى اى كاش شما اين مطلب را در دنيا مىدانستيد و قيامت را
انكار نميكرديد. البته تمنى و ترجى در مورد خداوند مجازى است نه حقيقى.
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 17 صفحه : 89