داشته‌اند. مثل: انصاف، كمك مظلوم، آزاد كردن بردگان و صدقات و كارهايى كه بمنظور تقرب به بتها انجام داده‌اند. در قيامت از اينگونه كارها، هيچ نتيجه‌اى نميگيرند. زيرا هدفشان از اين كارها ارضاء بتها بوده است.

منظور از «هباء» غبار و بقولى گرد و خاكى است كه حيوانات بوجود مى‌آورند و بقولى گرد و خاكى است كه بادها بوجود مى‌آورند. ابن عباس گويد: آبى است كه ريخته شده است.

خلاصه اينكه ميخواهد بگويد: اعمال آنها باطل و بيهوده خواهد شد.

(أَصْحابُ الْجَنَّةِ يَوْمَئِذٍ خَيْرٌ مُسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقِيلًا): بدنبال بيان وضع كفار، اينك در باره اهل بهشت ميفرمايد: در روز قيامت مكان و استراحتگاه بهشتيان نيكوتر و بهتر است. مقصود اين است كه بهشت- فى نفسه- خوب و نيكوست.

قيلوله، استراحت نيمروز است و مقيل زمان استراحت است و لو اينكه توأم با خواب نباشد. مخصوصاً كه اهل بهشت خواب ندارند.

صفت تفضيل در اينجا براى خوبى ذاتى بكار رفته است. مثل:(هُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ) (روم 27: اين كار بر او آسان است) و مثل: «اللَّه اكبر» كه معنى آن نيست كه خدا از هر چيزى بزرگتر است زيرا خدا اين قدر عظمت دارد كه به هيچ چيز مقايسه نمى‌شود.

بس معنى آن اين است كه: خدا بزرگ است.

(وَ يَوْمَ تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ‌): قيامت روزى است كه آسمان به ابر پوشيده شده و از هم شكافته ميشود. شكافته شدن آسمان بخاطر نزول فرشتگان است، چنان كه مى‌فرمايد:

(وَ نُزِّلَ الْمَلائِكَةُ تَنْزِيلًا): ابن عباس گويد: آسمان اول شكافته ميشود و اهل آن كه از همه جن و انس بيشترند، فرود مى‌آيند. سپس آسمان دوم شكافته مى‌شود و اهل آن كه از همه اهل آسمان اول و زمين بيشترند فرو مى‌آيند و همچنين تا آسمان هفتم ...

(الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمنِ‌): ملك و سلطنت حقيقى در روز قيامت، همان ملك خداست. در آن روز تمام قدرتها و سلطه‌ها زوال مى‌پذيرد. برخى گفته‌اند: سه‌