نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 17 صفحه : 197
(لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ وَ
عَتَوْا عُتُوًّا كَبِيراً): سوگند كه اينان با اين
سخنانشان در پى كبر و خود پسندى برخاستهاند و سخت در پى طغيان و عنادند و فرمان
خدا را تمرد كردهاند.
اكنون اعلام ميكند كه در روز قيامت، آنها فرشتگان را خواهند ديد:
(يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ لا بُشْرى يَوْمَئِذٍ
لِلْمُجْرِمِينَ): روزى فرشتگان را خواهند ديد كه هيچكس مردم مجرم را نويد به بهشت و
پاداش نخواهد داد. مقصود از مجرم در اينجا كافر است.
(وَ يَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً):
فرشتگان در آن روز به آنها مىگويند: حرام است بر شما كه كسى شما را نويد دهد.
برخى ميگويند: در دوران جاهليت رسم بود كه هر گاه در ماههاى حرام
كسى به كسى بر ميخورد كه از او مىترسيد، به او ميگفت:(حِجْراً مَحْجُوراً) يعنى به- احترام اين ماه، بر تو حرام
است كه متعرض من شوى و بدينوسيله جلو تجاوز او را ميگرفت. در روز قيامت همه مجرمين
همين عبارت را در برابر ملائكه بر زبان مىآورند به اميد اينكه برايشان نفعى داشته
باشد.
برخى گويند: يعنى فرشتگان به آنها مىگويند: جز كسى كه خدا را به
يگانگى شناخته، نمىتواند وارد بهشت شود.
برخى گويند: يعنى فرشتگان به آنها مىگويند: حرام است بر شما كه پناه
بياوريد، هيچكس به شما پناه نخواهد داد.
(وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً
مَنْثُوراً): ما به كردار آنها مىپردازيم و آن را بصورت غبار پراكندهاى در
مىآوريم كه هيچ فايدهاى براى آنها نداشته باشد. اين قسمت از نظر فن بلاغت عجيب
است. زيرا ميخواهد بگويد:
همچون كسى كه بچيزى روى مىآورد كه آن را نمىپسندد و قصدش ديگرگون
ساختن آن است، ما نيز بكردار ناپسند و مكروه آنها روى مىآوريم و آن را بر باد
ميدهيم. مقصود اين است كه آنها در دنيا كارهايى كردهاند كه از آنها اميد فايده
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 17 صفحه : 197