نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 12 صفحه : 115
فاميل من نزد شما زيادتر از احترام خداوند
است كه بخاطر حرمت آنها دست از آزار من برداشتهايد اما از آن خدايى كه مرا بسوى
شما مبعوث داشته ملاحظهاى نداريد؟
(وَ اتَّخَذْتُمُوهُ وَراءَكُمْ ظِهْرِيًّا) و
خدا را پشت سر خود انداخته و يكسره فراموشش كردهايد. و مجاهد گفته: مرجع ضمير
همان چيزهايى است كه شعيب بدانها دعوت ميكرد يعنى آنچه را من مأمور تبليغ آن هستم
و براى شما آوردهام پشت سر خود انداختهايد، و زجاج گفته مرجع ضمير «دستور و
فرمان خدا» است يعنى دستور خدا را پشت سر انداخته و ترك كردهايد.
(إِنَّ رَبِّي بِما تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ)
براستى كه پروردگار من كارهاى شما را احصاء ميكند و چيزى از وى فوت نشود، و حسن
گفته: يعنى نسبت بأعمال شما بينا و خبير است و جزاى شما را در مقابل آنها ميدهد.
(وَ يا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلى مَكانَتِكُمْ) اى
مردم بر همين حالى كه هستيد هر چه خواهيد بكنيد، و «مكانة» همان حالى است كه انسان
ميتواند در آن حال عملى را انجام دهد و اين جمله تهديدى است در صورت و قالب «امر»
و معناى آن اين است كه شما مردم مانند آن است كه مأمور شدهايد در همين حال كفر و
طغيان بمانيد و اين نهايت خوارى و پستى است. و برخى گفتهاند: منظور اين است كه
شما آنچه را برايتان ممكن است بكنيد، يعنى شما كارى كه مىگوييد بكنيد و من هم
همان كارى را كه ميگويم ميكنم. و قول ديگر آنست كه معناى اين جمله مانند آيه(لَكُمْ دِينُكُمْ وَ لِيَ دِينِ)
است يعنى «شما بر دين و آئين خود باشيد و من هم بر دين خود ...» و اين دليل بر اين
است كه آن حضرت از قوم خود نااميد شده بود.
(إِنِّي عامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ) و
من هم بر طبق دستور پروردگارم- يا بر آنچه از بيم دادن شما مأمور هستم- عمل ميكنم،
و بزودى ميدانيد كداميك از ماها خطا كار و ستمگر بر خويشتن هستيم، و برخى
گفتهاند: يعنى بزودى سر انجام كار بر شما روشن خواهد شد و عاقبت كار را خواهيد
دانست.
(مَنْ يَأْتِيهِ عَذابٌ يُخْزِيهِ) و
بزودى راستگو از دروغگو متمايز خواهد گرديد و
نام کتاب : ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن (مترجم- بیستونی، محمد) نویسنده : الشيخ الطبرسي جلد : 12 صفحه : 115