نسبت بپاداش و خيرى كه خداوند براى شما آماده كرده است.

و علت اينكه در آيه تعبير به «كثير» شده اين است كه برخى از اهل كتاب ايمان آوردند مانند عبد اللَّه بن سلام و كعب الاحبار.

و برخى گفته‌اند: انگيزه حسادت يهود نسبت به مسلمين اين بود كه خداوند پيامبرى را در آنان قرار داد و رياست و حكومت را از يهود زائل كرد.

(مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ ...) از پيش خودشان.

زجاج ميگويد: اين كلمه به «ودّ» تعلق دارد نه به «حسداً» زيرا كه حسادت انسان امكان ندارد كه از غير خود او باشد.

ديگران گفته‌اند: ممكن است به «حسداً» تعلق داشته باشد و منظور تأكيد است مانند آيه شريفه ..(وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ)[1] و احتمال وجه ديگرى ميرود و آن اين است: كه يهود چون كفر و نافرمانى را بخدا نسبت ميدادند خداوند در مقام تكذيب آنان فرمود: كه اين امور از خود آنان سرچشمه ميگيرد.

(مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ ...)- بعد از آنكه حق براى آنان آشكار گرديد.

ابن عباس و قتاده و سدى ميگويند: بعد از آنكه روشن شد محمّد پيامبر خدا و اسلام دين خدا است.

(فَاعْفُوا وَ اصْفَحُوا ...)- پس عفو كنيد و بگذريد از ايشان.

و برخى گفته‌اند: منظور اين است: رها كنيد ايشان را زيرا كه آنها از دائره قدرت خدا بيرون نيستند و او را عاجز نتواند كرد.

و علت اينكه مؤمنين مأمور بعفو و گذشت شدند با اينكه آنها مقهور و مغلوب بودند اين بود كه گروه زيادى از آنها در عشيره و قبيله خويش عزيز و محترم بودند و ميتوانستند از كفار انتقام بگيرند از اين رو خداوند آنان را مأمور گذشت و عفو كرد و اگر چه قدرت داشتند.

(حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ...)- تا اينكه خداوند دستورش را بياورد.

[1] سوره 6 آيه 38: و نه پرنده‌اى كه با دو بال خويش ميبرد.