(بَلْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ ...)- بلكه دور كرده است ايشان را خداوند از رحمت خود بواسطه كفرشان.

يعنى: مطلب آن طور نيست كه اينان ادعا ميكنند بلكه خداوند بسبب انكار و كفرشان نسبت بخدا و پيامبر آنان را از رحمت خود دور و از عنايات خويش مطرود ساخته است.

گفته شده: معناى «لعنهم» اين است كه دلهاى آنان را بكيفر كفر و انكار مسدود كرد.

(فَقَلِيلًا ما يُؤْمِنُونَ ...)- ايمان آنان ناچيز و اندك است.

اين گروهى كه ذكر شد ايمانشان نسبت بآنچه بر پيامبر اسلام نازل شده قليل و ناچيز است اگر چه اعتراف بخدا و صفات خدا دارند ليكن چون رسالت آن پيامبر را باور نكردند و احكام و حدود او را نپذيرفتند پس قسمت مهم را انكار و آنچه را پذيرفتند ناچيز و قليل است.

و آنچه با مرام اماميّه در معناى اين جمله مناسبت دارد اين است كه آنان اصلًا ايمان ندارند و كلمه «قليل» گاهى در چنين مورد استعمال ميشود مانند «قلّ ما رأيت هذا قطّ» يعنى هيچگاه اين چيز را نديدم.

و ممكن است كلمه «قليلا» بعنوان حال منصوب شده باشد و بنا بر اين معناى جمله اين است كه جز چند نفرى مانند عبد اللَّه بن سلام و يارانش ايمان نياوردند.

جواب از مجبره‌

اين آيه شريفه ميتواند پاسخ از مجبّره- كسانى كه معتقدند در افعال و اقوال اراده و اختيار مؤثر نبوده و جبر در ايجاد آنان مؤثر است- باشد زيرا اين ادعاى يهود همانند گفتار مجبّره است كه ميگويند: دلهاى ما نميتوانند ايمان آورد و مانع و حاجب در كار است پس خداوند آنان را تكذيب فرمود و مورد لعن و مذمت قرار داد و چنانچه در عقيده خويش صادق بودند سزاوار كيفر لعن و طرد نبودند و دستورات خداوند بطور كلى تكليف ما لا يطاق بود

.