مثال بزند و دو كلمه استحياء و خشيت بمعنى هم استعمال شده است همانطورى كه در آيه كريمه:

(وَ تَخْشَى النَّاسَ وَ اللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشاهُ). (از مردم حيا ميكنى در صورتى كه خدا سزاوارتر است كه نسبت به او شرم و حيا كنى). كلمه تخشى بمعناى حيا ميكنى گرفته شده است. و بايد توجه داشت كه ريشه استحياء بمعنى ترك و امتناع از كارى است بخاطر ترس از آنكه مبادا آن كار پست و قبيح باشد.

(ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها): از پشّه و بزرگتر از آن يا بنا بقول برخى از مفسران:

مثال زدن به پشه و بالاتر از آن از جهت خردى و كوچكى است.

ربيع بن انس ميگويد: علت تشبيه به پشّه آن است كه چون اين حيوان تا گرسنه است زنده است و همين كه سير و فربه شد ميميرد. همچنين مردمى كه اين مثل در باره آنان زده شده است وقتى همه چيز برايشان فراهم شد و موقع كاميابى فرا رسيد كه ناگاه دست حق گريبان آنان را ميگيرد.

همانطورى كه آيه كريمه بيان ميكند:(حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً): هنگامى كه بچيزهايى كه بآنان داده شد خوشحال و مغرور شدند، ناگهان گرفتار پنجه عدالت ما گشته و بكيفر اعمالشان رسيدند[1].

امام صادق ميفرمايد: علت آنكه خداوند پشّه را ضرب المثل قرار داد. آنست كه پشّه با همه كوچكى بدنش آنچه خداوند در فيل با جثه بزرگى كه دارد آفريده در پشه قرار داده است باضافه دو عضو ديگر.

و منظور پروردگار از مثال زدن باين موجودات ريز، آن است كه افكار مردم مؤمن را به موجودات عجيب و لطيف (و ريز) جهان متوجه سازد. و مثال زدن بحيوانات كوچك در ادبيات عرب فراوان است‌[2].

[1] آيه 44 از سوره انعام.

[2]