را روايت كند و در حلال و حرام ما صاحب‌نظر باشد و احكام ما را بداند، او را به حكومت برگزينند كه من او را بر شما حاكم قرار دادم. . . . [1]

به راستى همين نايبان عام حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف هستند كه در طول غيبت كبرا، دين مقدس اسلام را از انحراف نگه داشته‌اند، مسايل موردنياز را براى مسلمانان بيان كرده‌اند و دل‌هاى شيعيان را بر اساس باورهاى درست، استوار ساخته‌اند. تمام موفقيت‌هاى گوناگون، با مجاهدت و تلاش خستگى‌ناپذير محدثان و فقيهان شيعه-از اواخر غيبت صغرا تا به امروز-بوده و حيات، شادابى و پويايى تشيع را كرده است.

يكى از دانشوران معاصر، دربارۀ چگونگى نيابت عام و بروز انديشۀ ولايت فقيه چنين نوشته است:

شيعيان، تا زمانى كه اميدى به تشكيل حكومت نداشتند، به طور ارتكازى و با الهام گرفتن از امثال روايات عمر بن حنظله و ابو خديجه و توقيع صادر از ناحيۀ مقدسه، نيازهاى روزمره خو را با رجوع به فقهاى بلاد برطرف مى‌كردند. . . با گسترش اين مباحث در ميان توده‌ها، حكام و سلاطين شيعه براى مشروع جلوه دادن حكومتشان كوشيدند موافقت فقهاى بزرگ را به دست آورند. . .

ولى ظاهرا در هيچ عصرى، هيچ سلطانى حاضر به تحويل دادن قدرت به فقيه واجد شرايط نبوده؛ چنان‌كه هيچ فقيهى هم اميدى به دست يافتن به چنين قدرتى نداشته است.

در واقع، با پيروزى انقلاب اسلامى ايران بود كه عملا ولايت فقيه به معناى واقعى كلمه تحقق يافت و نياز به بررسى‌هاى دقيق دربارۀ مبانى و فروع آن آشكار گشت. [2]

نيز ن. ك: غيبت كبرا، حكومت اسلامى، ولايت فقيه، ولى فقيه،