اهل بيت عليهم السّلام ايفاى نقش كرده است؛ چنان‌كه امروزه به عنوان پايتخت جهان تشيّع، دانش و معارف از آن به تمام جهان نورافشانى مى‌كند كه مراجع و دانشمندان بزرگ جهان اسلام، از اين‌جا فيوضات وجودى خويش را به مشتاقان در سراسر گيتى ارائه مى‌دهند.

آنچه اين شهر را در فرهنگ «مهدويّت» از برجستگى خاصى برخوردار كرده، رواياتى است كه اين شهر و اهالى آن را با موضوعات مربوط به حضرت مهدى عليه السّلام پيوند زده است. در برخى از اين روايات، فلسفۀ نام‌گذارى اين شهر به قم، با نام حضرت مهدى عليه السّلام (قائم به حق) مناسب است و همچنين با قيام و به پا خاستن اهل قم و اطراف آن شهر، در زمينه‌سازى و يارى آن حضرت، تناسب دارد.

عفّان بصرى روايت كرده است:

امام صادق عليه السّلام به من فرمود: «آيا مى‌دانى از چه رو اين شهر را قم مى‌نامند؟» عرض كردم: «خدا و رسولش آگاه‌ترند.» فرمود: «همانا قم نام‌گذارى شده است براى اين‌كه اهل قم، اطراف قائم گرد آمده و با وى قيام مى‌نمايند و كنار او ثابت قدم مانده و او را يارى مى‌كنند.» [1]

ظاهر برخى روايات اين است كه امامان عليهم السّلام به شهر قم، عنايت ويژه‌اى داشته و مفهومى را برتر و وسيع‌تر از يك شهر و توابع آن، به اين شهر بخشيده‌اند.

در روايتى آمده است عده‌اى از بزرگان رى به حضور امام صادق عليه السّلام رسيدند و عرض كردند: «ما از اهل رى هستيم كه خدمت رسيده‌ايم.» حضرت فرمود: «خوش آمدند برادران قمى ما.» آنان عرض كردند: «ما اهل رى هستيم.» حضرت فرمود: «خوش آمدند برادران قمى ما.» باز عرض كردند: «ما اهل رى هستيم.» حضرت فرمود: «خوش آمدند برادران قمى ما.» دوباره عرض كردند: «ما اهالى رى هستيم.» امام نيز كلام اوّل خود را تكرار كرد. آنان گفته خود را چند بار يادآور شدند و امام نيز مانند اوّل آنان را پاسخ داد و چنين فرمود:

خداوند سبحانه و تعالى داراى حرمى است كه مكه است و پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم داراى حرمى