مقدمه
جاسوسى اصولا به منظور شناسايى دشمن انجام مىشود و اخبار مربوط به دشمن كه به وسيله جاسوسان حرفهاى جمع آورى مىشود،به اطلاعات سرى مرسوم است. به بيان ديگر جمع آورى اطلاعات پنهانى با استفاده از ترفند و فريب را جاسوسى گويند. جاسوسى قديمى ترين شيوه جمع آورى اطلاعات سرى است. جاسوسى از همان ابتداىتاريخ ثبت شده بشر، بخشى از امور سياسى و نظامى بوده اما سيستم مدرن جاسوسى در جريان جنگ جهانى دوم (1939-1945) و دوره پس از آن معروف به جنگ سرد (1945-1991) شكل گرفت. در جريان جنگ جهانى دوم، جاسوسى توسط كشورهايى كه مستقيما با يكديگر در حال نبرد بودند يعنى بريتانيا، فرانسه، روسيه و ايالات متحده آمريكا از يك طرف و آلمان ژاپن و ايتاليا از طرف ديگر به كار گرفته مىشد. در دوره جنگ سرد، جاسوسى توسط دو ابر قدرت يعنى ايالات متحده امريكا و اتحاد شوروى استفاده مىشد. اين دو ابر قدرت هرگز وارد جنگ فيزيكى و عينى يا جنگ »گرم« با يكديگر نشدند، بلكه قريب به نيم قرن، آنها به جنگ روانى با يكديگر ادامه دادند و در اين ميان جاسوسان هر دو طرف مشغول فعاليت بودند و اين دو ابر قدرت پيوسته يكديگر را به جاسوسىمدرن براى دست اندازى بر جهان متهم مىكردند. يكى از نتايج اين جنگ »گرم« و »سرد« كه بيش از شصت سال به طول انجاميد، پيدايش يك سيستم مدرن و كاملا پيشرفته جاسوسى، شامل سازمانهاى سرى در سراسر جهان است. بريتانيا، فرانسه، اسرائيل، روسيه از جمله كشورهايى هستند كه داراى گسترده ترين جامعهها و تشكيلات اطلاعاتى مىباشند، اما ايالات متحده آمريكا فعلا داراى بزرگ ترين و گسترده ترين سازمان و تشكيلات اطلاعاتى و جاسوسى است.
ابزارهاى جامعه اطلاعاتى
جامعه اطلاعاتى ايالات متحده آمريكا از 13 سازمان جاسوسى جداگانه فدرال تشكيل شده كه معروف ترين آنها عبارتند از :مركز تحقيقات فدرال (اف. بى.آى.) ، سازمان امنيت ملى ( ان. اس. آ.) و سازمان اطلاعات مركزى(سيا).
- ستاد اف. بى. آى. در واشنگتن. دى. سى. قرار دارد و مسئول شناسايى و مقابله با فعاليتهاى جاسوسىخارجى در داخل ايالات متحده آمريكا است.اهميت اين سازمان به حدى بالاست كه عوامل اف. بى. آى. توانستند در نهايت جاسوس بودن استانيسلاو گوسف را كشف و او را دستگير كردند. در ژانويه سال 2001، اف. بى. آى. حدود 11400 عامل ويژه و 16000 پرسنل پشتيبانى استخدام كرد. بودجه اين سازمان براى سال مالى 2001، مبلغ 57/3 ميليارد دلار بود.
- سازمان امنيت ملى كه مقر اصلى آن در فورت ميد واقع در مريلند است، خود را سازمان رمز شناسى كشور مىداند و فعاليتهاى كاملا ويژه و تخصصى هماهنگ سازى و جهت دهى براى حفاظت از سيستمهاى اطلاعاتى آمريكا را انجام مىدهد و اخبار اطلاعات خارجى را تهيه و توليد مىكند. به عبارت ديگر، سازمان امنيت ملى داراى دو مأموريت اصلى است. اول اينكه ترتيبى دهد كه اطلاعات سرى آمريكا همچنان پنهان بماند، دوم اينكه اطلاعات خارجى سرى را كه به وسيله دستگاههاى الكترو مغناطيسى مثل تلفن و رايانه ارسال مى شود، جمع آورى كند و چون بيشتر اطلاعات خارجى به صورت رمز گذارى شده مخابره مىشود، لذا سازمان امنيت ملى، مسئوليت رمز گشايى ( كد شكنى) از اين اطلاعات و نيز رمز گذارى( كد سازى) اطلاعات سرى آمريكا را هم به عهده دارد. سازمان امنيت ملى، سرى ترين سازمان در جامعه اطلاعاتى آمريكاست و به حدى سرى است كه خودىها مىگويند بايد حروف رمزى به معنى " چنين سازمانى وجود ندارد" يا " هرگز هيچ چيزى نگو« ابداع شود. تعداد كاركنان سازمان امنيت ملىيك راز ملى است، اما كارشناسان امنيتى تخمين مىزنند كه اين سازمان حدود 100 هزار نفر پرسنل در سطح جهان در استخدام دارد. بودجه سازمان امنيت ملى كاملا محرمانه نگهدارى مىشود.
- سيا، سازمان سرى مسئول انجام عمليات جاسوسى در خارج از مرزهاى آمريكاست. كارشناسان امنيتى تخمين مىزنند كه سازمان سيا حدود20 هزار نفر در سطح جهان پرسنل دارد و بودجه عمليات آن حدود 30 ميليارد دلار در سال است.
افسران اطلاعاتى: فعاليت جاسوسى سيا مثل يك فعاليت تجارى اما با سياستها و مقررات خاص شركت خود انجام مىشود. افسران اطلاعاتى سيا كه به افسرانهادى هم موسوماند، مديران مسئول عمليات جاسوسى روزمره در كشور متخاصم محسوب مىشوند. وظيفه اصلى آنها جذب ، آموزش و كنترل عوامل مخفى است كه بخش اعظم جاسوسى عملى را انجام مىدهند. تمام افسران اطلاعاتى سيا بايد شهروندان آمريكايى باشند و اكثر آنها مرد و داراىتجربه نظامى هستند. آنها حداقل يك سال دوره آموزشى را در مراكز آموزشى سيا كه به »مزرعه« موسوم هستند و جايگاه اصلى آنها در كمپ پيرى در ويليامز بورگ ويرجينيا قرار دارد، طى كردند. اين افسران جديد اطلاعاتى پس از فارغ التحصيل شدن، به ايستگاههاى خود بر مىگردند. تعدادى از آنها در ايالات متحده آمريكا مستقر مىشوند و به جذب عوامل سرى كه در استخدام سفارتخانهها يا كنسولگرىهاى خارجى در شهرهاى آمريكا هستند، مىپردازند، اما اكثر افسران اطلاعاتى سيا در كشورهاى متخاصم در آن سوى مرزهاى آمريكا مستقر هستند. جاسوسى در هر جايىكه انجام شود، عملى غير قانونى است. افسران اطلاعاتى سيا در هر جايى كه در بيرون از مرزها مستقر باشند، در واقع مشغول انجام عمليات غير قانونى هستند. در واقع آنها پنهانى و با پوشش عملكنند. به همين دليل است كه اكثر افسران با يك پوشش يا هويت رسمى به عنوان كارمند دولت آمريكا عمل مىنمايند كه به اين وسيله، دليل قانونى براى زندگى و كار در كشور متخاصم دارند. اكثر پوششهاى رسمى، سمتهايى در سفارت يا كنسولگرىآمريكا است. اين پوشش رسمى همچنين مصونيت ديپلماتيك براى اين افسران به وجود مىآورد كه چنانچه در حين فعاليت جاسوسى كشف و شناسايى شوند، از مجازات مصون خواهند بود. داشتن مصونيت ديپلماتيك سبب مىشود كه افسرى كه به اتهام جاسوسى دستگير شده، زندانى نشود. در عوض، اين افسر به عنوان عنصر نا مطلوب به كشور متبوع عودت داده مىشود. عنصر نا مطلوب به اين معنا ست كه ديگر در كشور ميزبان، جايى براى او وجود نخواهد داشت. ايالات متحده آمريكا همين كار را در مورد افسران اطلاعاتى كشورهاى ديگر كه در داخل مرزهاى آمريكا به جاسوسىپردازند، انجام مىدهد. بعضى افسران اطلاعاتى با يك پوشش غير رسمىفعاليت مىكنند. اين افسران خطر دايمى دستگير و مجازات شدن را در پيش دارند، زيرا يك پوشش دايمى، مصونيت ديپلماتيك براى آنها ايجاد نمى كند. اكثر افسران داراى پوشش غير رسمى به عنوان تاجر خصوصى اهل آمريكا فعاليت مىكنند كه اين امر احتمال روبرو شدن آنها با عوامل اطلاعاتى را در جامعه تجارى كشور متخاصم به شدت افزايش مىدهد. مسئوليت اصلى يك افسر اطلاعاتى، يافتن عوامل بالقوه و جذب و استخدام آنها به عنوان جاسوس است. جذب يك عامل اطلاعاتى، كارى وقت گير است و به شكيبايى و مهارتهاى شخصى فوق العاده اىاحتياج دارد. چنين كارى به مهارتهاى شكار گرى هم احتياج دارد. بعد از آشنا شدن با يك عامل اطلاعاتىبالقوه، افسر مورد نظر بايد براى دوست شدن با چنين شخصى به سختى تلاش كند و سعى كند آنچه را اين شخص دوست دارد و دوست ندارد، ضعفها و نقاط قوت و مشكلات و نيازهاى او را با دقت كشف و شناسايى كند. اين افسر همچنين بايد اعتماد اين شخص را به خود جلب كند و در حال انجام اين كارها بايد پيوسته يك بازى موش و گربه انجام دهد و بداند كه دقيقا چه موقع و چگونه مقاصد وافعى خود را به اين شكار بفهماند و در عين حال او را بيمناك و مشكوك نكند. تمام اين كارها هفتهها، ماهها و حتى سالها وقت احتياج دارد. خلاصه اين كه افسر در نهايت بايد پنهانكارى را كنار بگذارد و علنا به اين عامل اطلاعاتى پيشنهاد كند كه از وفادارى خود به سازمان اطلاعاتى متبوع صرفنظر كرده، به جاسوسى براى ايالات متحده آمريكا بپردازد.
عوامل سرى: عوامل سرى سيا رسما توسط سيا استخدام نمى شوند، بلكه سيا پول به آنها مىپردازد تا اسرارىدرباره ارتش، اقتصاد و دولت متبوع خود جمع آورى و اين اسرار را به افسران سيا كه آنها را جذب كرده اند، گزارش كنند. چون عوامل سرى در واقع خودى هستند يعنى شهروندان كشور ميزبان هستند لذا از موقعيت بسيار خوبى براى جمع آورى اطلاعات سرى نسبت به افسران اطلاعاتى برخوردارند.آنها در عين حال در يك موقعيت خطرناك هم قرار دارند. عوامل سرى بايد بدون داشتن مصونيت ديپلماتيك فعاليت كنند و با جاسوسى براى دشمن، به كشور خود خيانت كنند. آنها كه به خيانتكار و مزدور معروف هستند، چنانچه كشف و شناسايى شوند، با نهايت خشونت با آنها برخورد مىشود و بعضى از آنها اعدام مىشوند. بيشتر عوامل سرى، كاركنان عالى رتبه دولت كشور متخاصم هستند. بعضى از آنها افسران اطلاعاتى كشورمتخاصم هستند.آنها طبق وظيفه خود دليل موجه دارند با مقامات دولت خود و ديگر منابع بالقوه اطلاعاتى، ملاقات و معاشرت داشته باشند. بعضى ديگر از عوامل سرى، كاركنان دون پايه دولتى مثل راننده، منشى، دربان و ديده بان و شبگرد هستند اين جاسوسان دون پايه، اين مزيت را دارند كه نسبتا ناديدنى و غير قابل شناسايى هستند و احتمال شناسايى آنها به اتهام جاسوسى نسبت به همتاهاى بلند پايه خود به اتهام جاسوسى كمتر است. مسأله استفاده از فشار هم در جاسوسى مطرح است. افسران اطلاعاتى سعىدارند عواملى را جذب كنند كه مايل به فروختن اخبار سرى به آنها باشند. جاسوسهايى كه خودشان مايل به اين كار باشند، وفادارتر از جاسوسانى هستند كه با زور جذب مىشوند. اما گاهى افسران به استفاده از اعمال فشار هم متوسل مى شوند تا خلاصه جاسوس بالقوه را در تنگنا قرار داده و مايل به همكارى كنند. اين فرآيند هنگامى شروع مىشود كه يك افسر اطلاعاتى ، نقطه ضعفى در يك عامل جاسوسى بالقوه پيدا مىكند. پات واتسون، رييس سابق اطلاعات اف. بى. آى. مىگفت"وقتى كه يك روسى به ايالات متحده آمريكا مىآيد، ما بلافاصله سعى مىكنيم او را براى جذب و خريدارى مورد بررسى قرار دهيم. از او هر چيزى بدست آيد كه نشان دهد كه او مشكلى دارد، ما سعىمى كنيم از آن استفاده كنيم." انواع مشكلاتى كه براى اين دسته از افراد به وجود مىآورند شامل سكس يا پول است كه اين عاملان بالقوه را در برابر حق السكوت آسيب پذير مىكند. بعضى از آنها براى عكس بردارى سرى در لحظه دريافت پول از يك افسر اطلاعاتى يا همراه با يك فاحشه تدارك ديده شده اند. آنگاه عكسها به خود اين افراد نشان داده مىشوند و به آنها گفتهشود اگر همكارى نكنند، اين عكسها به كارفرمايان و خانوادههاى آنها نشان داده خواهند شد.
اطلاعات فنى : تصاوير جمع آورى شده توسط ماهواره جاسوسى برفراز رودونگ نمونهاى از اطلاعات فنى به شمار مىرود كه عبارت از اطلاعات جمع آورى شده با استفاده از آخرين فن آورى به جاى عوامل انسانى است. اهميت اطلاعات فنى در جريان سالهاى جنگ سرد به شدت افزايش يافت. اتحاد شوروى نهايت تلاش را به كار مىبرد تا تمام اخبار و اطلاعات مربوط به خود را از حريف اصلى يعنى ايالات متحده آمريكا مخفى نگه دارد.منابع آشكار سنتى اخبار و اطلاعات مثل روزنامهها و راديو و تلويزيون به شدت از سوى دولت كنترل مىشود و هرگونه تحركات معدود آمريكاييانى كه اجازه مىيافتند از اتحاد شوروى ديدن كنند، با دقت زير نظر گرفته مىشد. آمريكا هم ناچار بود براى دزديدن اسرار شوروى، راه درازى را طى كند. سيا شبكه گسترده اى از افسران اطلاعاتى و عاملان سرى موسوم به هيومينت تشكيل داده بود و سيا، سازمان امنيت ملى و ديگر اعضاى جامعه اطلاعاتى آمريكا پيوسته دست اندر كار وسايل فنى پيشرفته اى به نام اطلاعات فنى براى جمع آورى اطلاعات از فواصل دورتر بودند.اجزاى اطلاعات فنىشامل ماهوارههاى جاسوسى، هواپيماهاى جاسوسى با سر نشين و بى سرنشين و ايستگاههاى شنود مستقر در خشكى و دريا است. استفاده از وسايل فنى براى جمع آورى اطلاعات تصويرى، به اطلاعات تصويرى موسوم است از جمله شناسايى هوايى عبارت از جمع آورى اطلاعات تصويرى از هواپيماى جنگى است. بعضى موارد شناسايى هوايى در واقع در جريان جنگ داخلى آمريكا انجام گرفت. در سال 1862، ارتش متحد ژنرال مك للان از بالنهاى پر از هواى داغ براى انجام جاسوسى بر فراز مواضع ارتش كنفدرال در جريان سلسله نبردهاى معروف به محاصره ريچموند استفاده مىكرد. اين كار، يك فعاليت بسيار سخت با استفاده از دوربينهاى بزرگ وسنگين بود كه در سبدهاى بالن براى گرفتن عكس از مواضع دشمن نصب مىشد. كيفيت اين عكسها بسيار پايين بود.سلك از موفق ترين هواپيماهاى جاسوسى يو- 2 بود. بالهاى عظيم اين هواپيما كه 103 فوت (9/30 متر)طول داشت و سلكى فوقالعاده آنها كه فقط 40000 پوند( 18000 كيلو گرم) وزن داشتند، به آنها امكان مىداد تا در ارتفاع بيش از 70000 پايى (212/21 مترى) پرواز كنند.در همان زمان كه يو-2 براى انجام مأموريتهاى شناسايى هوايى در اواخر دهه 1950 در حال پرواز بود، ماهوارههاى جاسوسى مجهز به دوربين براى شناسايى فضايى ابداع شد. انجام اين كار، به عهده اداره شناسايى ملى (ان.آر. أ.) از سازمان هاى متعلق به وزارت دفاع آمريكاست. ان. آر. أ. مسؤول تحقيق، توسعه، توليد و عمليات روزمره ماهوارههاى جاسوسى است.
سفينههاى هوانورد: در فاصله نزديك تر به زمين، نوع جديدى از هواپيماى جاسوسى براى جمع آورى اطلاعات تصويرى مورد استفاده قرار مىگيرد. سفينههاى هوانورد بى سر نشين (يو.آ. وى.) كه به زنبور هم موسوماند، هواپيماهاى بدون خلبانى هستند كه توسط تكنيسينهاى مستقر بر روى زمين با استفاده ازدستگاهاى كنترل از راه دور هدايت مىشوند. بعضى از سفينههاى هوانورد بى سرنشين مىتوانند هر بار تا مدت 24 ساعت بدون حركت بر فراز اهداف مورد نظر بمانند و در همان حال جريان پيوسته اى از تصاوير الكترونيكى- چشمى را از طريق تقويت ماهواره اى به زمين ارسال كنند. سفينههاى هوانورد بى سرنشين داراى دو برترى مشخص بر ماهوارههاى جاسوسى و هواپيماهاى جاسوسى سرنشين دار هستند: تهيه آنها نسبتا ارزان و هركدام حدود 10 ميليون دلار است و هيچ خطرىهم در بر ندارد.دو سفينه هوانورد بى سرنشين كه در حال حاضر مورد استفاده هستند، دارك استار و پريداتور نام دارند. سفينههاى هوانورد بى سرنشين ديگرى هم اكنون در دست ساخت و آزمايش است. يكى از آنها كه عقاب جهان پيما (گلوبالهاوك) نام دارد، براى پرواز در ارتفاعات بيشتر از 60000 پا (288/18 متر) طراحى شده است و مىتواند به مدت بيش از 24 ساعت در هر زمان، بر فراز هدف مورد نظر توقف نمايد.
ريز سفينهها: تعدادى سفينه هوانورد بى سرنشين نيز هم اكنون در دست ساخت است. چنانچه اين سفينههاىهوانورد بى سرنشين بتوانند طبق طراحى خود عمل كنند، مىتوانند تجهيزات اطلاعات تصويرى در يك سطح جديد و شگفت انگيز حمل كنند. يكى از اين ريز سفينههاى هوانورد بى سرنشين، روبوفلاى است كه توسط يك تيم تحقيقاتى در دانشگاه بركلى كاليفرنيا در دست ساخت است. يك سازمان دولتى به نام داريا ( سازمان پروژههاى تحقيقاتى پيشرفته دفاعى) 5/2 ميليون دلار بودجه به اين پروژه تحقيق اختصاص داده و پيش بينى كرده است كه تا سال 2004 آن را تكميل و راه اندازى كند. طبق طرحها، روبوفلاى بايد داراى جثه و وزن يك مگس باشد، اما بر خلاف مگس، داراى دو جفت بال و تنها يك چشم و يك شاخه حس گر براى ضبط تصاوير الكترونيكى- چشمىاست. بدن آن از فولاد ضد زنگ به نازكى كاغذ و بالهاى آن از ماده اى شبيه به پلاستيك به نام مالاريا ساخته خواهد شد. اين دستگاه به جاى موتور يا باطرى، به وسيله دستگاه بسيار كوچكى به نام پيزو الكترونيك كه از خورشيد نيرو مىگيرد، حركت خواهد كرد. اين دستگاه دو جفت بال روبوفلاى را 180 بار در هر ثانيه به ارتعاش در مىآورد. چنانچه روبوفلاى بتواند ساخته و راه اندازى شود، انسانها ياد مىگيرند كه پرواز حشرات را به طور مصنوعى شبيه سازى و تقليد كنند. اين روش كه از اهداف اصلى ابداع روبوفلاى است، از بيومتريك، يكى از رشتههاى علوم حاصل شده كه در آن دانشمندان روى مهندسى كاركردهاى طبيعت، كار و تحقيق مىكنند، آنها كار را با بررسى خود مگس زنده و تركيب ساختمان بدن و حركات آن آغازكنند و تمام اجزاى بدن پيشه را تا سلولهاى ذره بينى تشكيل دهنده آن مورد بررسى دقيق قرار مىدهند. آنها اميدوارند در نتيجه اين تحقيقات پى ببرند كه مگس چگونه پرواز مىكند تا بتوانند پرواز اين حشره را با استفاده از قطعات مصنوعى عملا شبيه سازى كنند.
اطلاعات مخابراتى: اطلاعات مخابراتى طبق تعريف سازمان امنيت ملى، عبارت از ارتباطات خارجى توسط كسى غير از گيرنده مورد نظر. سازمان امنيت ملى مسؤول تفسير و تحليل اطلاعات مخابراتى براى شناسايى هر گونه تهديدهاى بالقوه براى امنيت ملى آمريكاست.اطلاعات مخابراتى هم مانند اطلاعات تصويرى تماما به ماهوارههاى وابسته است. همان ماهوارههاى جاسوسى كه تصاوير را توليد مىكند، انتقال بى سيم دادههاى تلفنى و رايانهاى را رهگيرى كرده، آنها را به ايستگاههاى زمينى براى تحليل بر روى زمين مخابره مى كنند. به عنوان مثال، دلالان مواد مخدر در كلمبيا و ايالات متحده آمريكا، يك معامله مواد مخدر به وسيله موبايل انجام مىدهند كه در همين حال ممكن است طرحهاى آنها شنود شده و براى عوامل جاسوسى مخابراتى ايالات متحده آمريكا فرستاده شود، سپس آنها از اين اطلاعات سرى رهگيرى مواد مخدر هنگامى كه از كلمبيا وارد آمريكا مىشود، استفاده مىكنند. اين شنودها به وسيله انتشار ميكروويو امكان پذير مىشود. مكالمات تلفن موبايل شامل سيگنالهاى راديويى است كه به وسيله ايستگاههاى ميكروويو تقويت و ارسالشوند. اين سيگنالهاى راديويى در امتداد خط مستقيم حركت مىكنند. اگر زمين مسطح بود. اين امواج مى توانستند مستقيما به هر نقطه از زمين ارسال شوند، اما به دليل كروى بودن زمين، سيگنالهاى راديويى بايد از ايستگاهى به ايستگاه ديگر در روى سطح كروى زمين ارسال شوند. مكالمات تلفنى راه دور ممكن است به دهها ايستگاه از اين نوع براى انتقال مكالمات از يك قاره به شخصى كه در قاره ديگر است، احتياج داشته باشند. هر ايستگاه فقط بخش كوچكى از اين سيگنال را كه به آن مى رسد، دريافت مىكند و آن را به ايستگاه بعدى ارسال مىكند. بقيه سيگنال يعنى بخش استفاده نشده آن در آسمان پخش مىشود و به فضا مىرود و در آنجا ماهوارهها مىتوانند اين ميكروويو را رهگيرى كنند و آن را به اطلاعات سرى تبديل كنند.
دستگاه ايكلون:ايكلون يك نام رمزى براى يك شبكه تجسسى جهانى است كه توسط سازمان امنيت ملى و شركاى اطلاعاتى آْن در بريتانيا، استراليا، كانادا و زلاندنو اجرا مىشود. هدف ايكلون، فراهم كردن دسترسى به تمام ارتباطات الكترونيكى جهان براى كشورهاى شريك است. ايكلون به يك جارو برقى بزرگ تشبيه شده است كه بىوقفه كوچك ترين مورد اخبار الكترونيكى جهان را مىبلعد. ايكلون ابر رايانه ها را در حداقل هفت سايت در نقاط مختلف جهان به هم وصل مىكند اطلاعات ارسالى از ماهوارههاى جاسوسى را دريافت، تحليل و دسته بندى مىكنند. ماهوارهها اين اطلاعات را از طريق ميكروويو پخش شده در فضا جمع آورى مىكنند. به علاوه، هواپيماهاى نظامىويژه كه به دستگاههاى جمع آورى ارتباطات الكترونيكى مجهز هستند، پيوسته در هوا پرواز مىكنند و تمام سايتهاى زمينى جهان طورى طراحى شده اند كه همين كار را انجام دهند. طبق گزارشها ايكلون مىتواند در هر نيم ساعت يك ميليون مورد ارتباط را در سراسر جهان رهگيرى و شنود كند.گفته مىشود ايكلون قادر است هر پيام واحد پست الكترونيكى و مكالمه تلفنى در جهان را شنود كند. حجم مكالمات تلفنى ماهواره اى تنها در خاورميانه به ميليونها مورد مىرسد. جانگانون معاون سازمان سيا مىگويد انقلاب در فن آورى اطلاعات، دسترسى ما را به منابع افزايش داده و توانايى ما را در ارايه سريع اطلاعات بالا برده است، اما در عين حال كار ما را سخت تر كرده است، زيرا ما دائما به وسيله اطلاعات داراى كيفيت، ارزش و عمق بسيار متفاوت، بمباران مىشويم.
فرآيند اطلاعاتى و جاسوسى
بعد از آنكه اطلاعات جمع آورى شد، كارشناسان اخبار رسيده را تحليل و ارزشيابى مىكنند و به نتيجه گيرىهايىمى رسند و اين نتيجه گيرىها را به صورت يك محصول اطلاعاتى تكميل شده به مصرف كنندگان عرضه مىكنند.در جامعه اطلاعاتى ، مصرف كننده به سياست گذاران كليدى اطلاق مىشود. اينها شامل رييس جمهور و اعضاى كليدى كنگره كه مسئوليت اداره دولت را به عهده دارند و نيز فرماندهان ارشد كليدى نظامى هستند.
تحليل اطلاعات تصويرى: تحليل گران، گزارشهاى خود را با تمام مطالب جمع آورى شده از تصاوير ماهواره اى، دست نوشته مكالمات تلفنى رهگيرى شده، پيامهاى پست الكترونيكى، گزارشهاى دولت هاى خارجى، گزارشهاى روزنامهها و منابع ديگر، با هم تركيبكنند اما قبل از اينكه تحليل گران اطلاعاتى بتوانند از مطالب خام و اوليه استفاده كنند، بعضى از اين مطالب بايد تبديل شود.اولين كاربرد شناخته شده رمزها براى انتقال اطلاعات سرى به وسيله ساكنان اسپارت در قرن پنجم پيش از ميلاد در جنگ شان عليه يونانىهاى ديگر انجام گرفت. مردم اسپارت، نوار باريكى از چرم را دور يك چوب بلند داراى قطر مشخص مىپيچيدند، سپس پيام رمزى را امتداد طول اين چوبنوشتند. بعد نوار را باز مىكردند و آن را براى حمل، لوله مىكردند. گيرنده پيام، نوار را باز مىكرد و دوباره آن را دور چوب ديگرى كه دقيقا داراى همان قطر چوب مبدأ بود، مىپيچاند. دراين موقع بود كه حروف وشمارههاىموجود در پيام مرتب مىشدند و معنى پيدا مىكردند. اين رمز به اسكايتيل اسپارتىها معروف شد اما رمز نگارى كليد خصوصى، علم ارسال و دريافت پيامهاى سرى را متحول كرد. با استفاده از رمز نگارى كليد خصوصى، فقط گيرنده به نرم افزار رمز گشايى و كليد رمز گشايى سرى كه رمز پيام فرستنده را مىگشايد، دسترسى دارد و معناى اين سخن آن است كه اگر رايانه و نرم افزار مناسب در اختيار داشته باشد، مىتواند يك رمز واقعا نا گشودنىدرست كند. رمز نگارى كليد خصوصى، علاوه بر دشوار كردن كار متخصصان كشف رمز و سازمانهاىانتظامى، كار تحليلگران اطلاعاتى را مشكل تر كرده است. هرچه پيامهاى سرى تر بيشتر مخفى بماند، تحليل گران، اطلاعات كمترى براى تحليل در اختيار خواهند داشت. ذهن يك تحليلگر اطلاعاتى مدرن، شبيه به ذهن يك دانشمند عمل مىكند. هر دوى آنها از رويه علمى استفاده كرده و فرضيات و نظرياتى را بر پايه بررسى مدون شواهد ارائه مىدهند. همچنان هر دو مىكوشند ديد بازى داشته باشند و همواره درجهاى از ترديد را نسبت به نتيجه گيرىهاى خود حفظ كنند، آنها را آزمايش كرده و در صورت لزوم آنها را تغيير دهند. تحليلگران اطلاعاتى طورى آموزش مىبينند كه نتيجه گيرىهاى خود را قاطعانه اعلام كنند و در همان حال ترديدهاى خود را هم با همان قاطعيت بيان كنند. آنها بايد در مورد نتيجه گيرىهاى خود صداقت داشته باشند، به اين معنى كه نبايد دچار خود خواهى شوند. خود خواهى كه دست كم گرفتن ديگران است. به سوئ داورى و خودفريبى منجرشود.
اطلاعات منبع آشكار: اطلاعات جمع آورى شده توسط جاسوسها (اطلاعات انسانى) و وسايل فنى سرى مثل ماهوارهها و ميكروفونهاى جاسوسى(اطلاعات فنى) حدود 20 درصد اطلاعات جمع آورى شده براى گزارشهاىاطلاعاتى را تشكيل مىدهند. 80 درصد باقيمانده، از اطلاعات منبع آشكار اطلاعاتى كه در دسترس همگان قرار دارد، تشكيل مىشود.منابع آشكار شامل اخبار جمع آورى شده توسط رسانه ها مثل گزارشهاى روزنامهها و اخبار راديو و تلويزيون و مقالات فنى منتشر شده در نشريات و بر روى اينترنت است. اين اطلاعات شامل منابع مرجع عمومى مثل نقشه، دفترچه تلفن و برنامههاى آموزشى و اطلاعات دولتى مثل دادههاى سرشمارى، پيش بينىهاىكشاورزى و سوابق محمولههاى راه آهن مىگردد. اطلاعات منابع آشكار در پيگيرى تحولات متغير سياسى در جهان بسيار سودمند است. در دولت يك كشور حريف، چه اتفاقاتى در حال وقوع است. وضعيت سلامت رهبر آن كشور چگونه است؟ سطح مخالفت با اين رهبر در آن كشور تا چه حد است؟ آيا طرحهاى ديگرى براى يك جنگ داخلى وجود دارد؟ آيا طرحهايى براى سرنگونى نظامى آن دولت وجود دارد؟ آيا امكان به قتل رساندن رييس جمهورى آن وجود دارد؟ سازمانهاى اطلاعاتى با زير نظر گرفتن لحظه به لحظه و دقيق منابع آشكار مىتوانند به پرسشهايى از اين قبيل پاسخ دهند.منابع اطلاعات آشكار، منابع سرى نيست و با دقت هم از آنها محافظت نمىشود. با اين حال، اين منابع مى توانند اطلاعات ارزشمندى را براى كسى مانند والتر لوى كه مىداند چطور از آنها استفاده كند، به دست دهد.
گزارشهاى اطلاعاتى: بعضى از گزارشهاى اطلاعاتى ،خلاصه كوتاهى از رويدادهاى جارى جهان را در ارتباط با امنيّت ملى آمريكا ارايه مىدهند ،بدون اينكه به شرح كامل يك رويداد خاص بپردازند. بعضى ديگر مفصل بوده ،يك حادثه واحد را بطور عميق مورد بررسى قرارمى دهند. بعضى گزارشهاى اطلاعاتى به رويدادهاى حساس ناگهانىمثل يك حمله تروريستى مىپردازند كه ممكن است نيازمند اقدام فورى از جانب تصميم گيران باشد . بعضىديگر از اين گزارشها براى در جريان قرار دادن تصميم گيران نسبت به شرايط مستمر ومعمول جهانى كه بر امنيّت ملى تاثير مىگزارند مثل وضعيت عرضه نفت جهان طراحى شده اند امّا تمام اطلاعات بر اساس معيارهاىمشخصى نوشته مىشوند كه درجزوة آموزشى سيا براى تحليل گران اطلاعاتى بيان شده است. دراينجا تعدادى از اين ملاكها را فهرست وار آورده ، سپس راجع به آنها توضيحات مختصرى ارايهدهيم.
- در گزارشهاى اطلاعاتى بايد شناخت وديدگاه ارايه شود، نه فقط مطالب و اخبار خام.
- فقط بخش كوچكى از اطلاعات خام جمع آورى شده عملا در يك گزارش اطلاعاتى درج مىشود.
- نبايد فقط به ظاهر امور توجه شود. اطلاعات در يك گزارش اطلاعاتى بايد با دقت تمام وارسى شود.
- يك گزارش اطلاعاتى حاوى چند نكته كليدى است كه هريك از آنها، از مطالب كوچك تر متعددى به دست آمده است.
- در يك گزارش اطلاعاتى به اين واقعيت توجه مىشود كه ما در جهانى زندگى مىكنيم كه درآن،امورهميشه آن طوركه به نظر مىرسند، نيست.
- گزارشهاى اطلاعاتى از مطالب خامى كه ارايه مىشود، فراتررود و به استنباط و داورى مىرسد. گزارشهاى اطلاعاتى، تحولات و رويدادهاى آينده را پيش بينى مىكند.
- يك گزارش اطلاعاتى، يك شرح حال كامل نيست، بلكه تلاشى براى رسيدن به حقيقت امورى است كه هرگز نمى توان آنها را به طور كامل دانست يا فهميد.
- بهترين گزارش اطلاعاتى مىتواند ارزيابى دقيقى از وضعيت ظاهرى اموردر لحظه مورد نظر با توجه به ناكامل بودن اطلاعات وتغيير شرايط موجود در آينده، به دست دهد.
گسترش روز افزون فن آورى اطلاعاتى ماهوارههاى جاسوسى، اطلاعات بسيار بيشتر از آنچه كه بتوان تحليل كرد، در اختيار تحليل گران اطلاعاتى قرار داده است.مصرف كنندگان اطلاعات نيز با چنين معمايى روبه رو هستند. تنها در سال 1994 يعنى فقط ظرف يك سال سازمان سيا حدود 35000 گزارش اطلاعاتى منتشر كرد. جزوة گزارش نويسان اطلاعاتى سيا با اشاره به مصرف كنندة اطلاعات مدرن، اورا »يك خواننده پر مشغله توصيف مىكند كه در واقع عجله دارد تا از خواندن باز ايستد«. به اين دليل، مصرف كنندگان اطلاعات اكنون گزارشهاى كوتاه و مختصر را بر تحليلهاى بلند ومفصل ترجيح مىدهند. بارز ترين نمونه اين گزارشهاى مختصر، يك گزارش فوق سرى از سوى سيا موسوم به گزارش مختصر روزانه رييس جمهورى (پى.دى.بى.)است.هرروز صبح، رييس جمهورى و 12 نفر از مشاوران نزديك او اين گزارش را دريافت مىكنند.
پى.دى.بى. آنچه را كه در محافل داخلى قدرت در كشورهاى مهم جهان اتفاق مىافتد، گزارش مىدهد. اين گزارش هميشه به صورت مكتوب است اما بعضى از روساى جمهورى به شكلهاى ديگر هم آن را دريافت كرده اند.
رونالد ريگان پى.دى.بى. را روى نوار ويديويى تماشا مىكرد.بعضى ديگر ازروساى جمهورى،اين گزارش برايشان توسط يك افسر اطلاعاتى خوانده مىشد. گزارشهاى مختصر شفاهى به رييس جمهورى فرصت مىدهد تا مستقيماً به محتويات پى.دى.بى. پاسخ دهد و باز خورد فورى از سوى افسر مزبور دريافت كند.
تحليل گرانى كه اطلاعات جارى و به روز شده مثل پى.دى.بى. ارايه مى دهند ، به »بوچر« (قصاب) موسوم اند. آنها بايد كار خود را سريع انجام دهند تا تازه بماند. آنها وقت اضافى ندارند. تحليل گرانى كه گزارش هاى اطلاعاتى بلند مدت ارايه مىدهند »بيكر« (نانوا) نام دارند. آنهاتوانند وقت بيشترى صرف كنند و كار خود را با دقت بيشترىانجام داده، آن را پخته و پالوده كنند تا نتايج مستدل ترى از آن به دست آيد.
نانواها مسؤول تهيه گزارشهاى اطلاعاتى بلند مدت موسوم به برآوردهاى اطلاعاتى ملى(ان.آى.اى.) هستند. اين گزارشها به جهت گيرىهاى يك موضوع يا تحول مهم طى چند سال گذشته و پيش بينى جهت گيرىهاى آن در آينده توجه دارد. اين گزارشها عموما بر يك كشور خارجى، يا يك رهبر سياسى يا مشكل جهانى مثل مقابله با گسترش سلاحهاى هسته اى تأكيد مىورزد.
تهيه برآورد اطلاعات ملى مىتواند از چند ماه تا يك سال و يا بيشتر وقت ببرد. گفته مىشود اين برآوردها نمايان گر ديدگاه كل جامعه اطلاعاتى است. برآورد اطلاعات ملى بهترين محصولاتى تلقىشوند كه اطلاعات مىتواند ارايه دهد.
به يك نمونه در اين مورد توجه كنيد:
در 7 دسامبر سال 1941، نيروهاى نظامى در ژاپن به ناوگان آمريكا در اقيانوس آرام كه در بندر پرلهاربور در جزيره اواهو درهاوايى و اطراف آن مستقر بود، حمله كردند. آمريكا در آن تاريخ هنوز رسما به جنگ نپيوسته بود و اين حمله نيروهاى آمريكايى را كاملا غافلگير كرد. ايالات متحده آمريكا تلفات سنگينى را متحمل شد، و بخش اعظم ناوگان پاسيفيك منهدم گرديد.
در نتيجه حمله غافلگيرانه به پرلهاربور، ايلات متحده آمريكا با تمام قوا عليه آلمان و ژاپن وارد جنگ شد. ژوزف جى، روچفورت، كاپيتان نيروى دريايى مسؤول بخش اطلاعات در پرلهاربور بود. او مىگفت كه دليل اصلى عدم آمادگى نيروهاى آمريكا، ناتوانى آنها در گشودن رمز ژاپنىها بود. ارتش ژاپن، استفاده از يك رمز جديد را درست 6 روز قبل از اين حادثه آغاز كرده بود و رمز شناسان آمريكايى هنوز نتوانسته بودند اين رمز را بشكنند. اگر اطلاعات سرىآمريكا قادر مى شد پيامهاى ژاپنىها را طى اين 6 روز رهگيرى كند، در آن صورت نيروهاى آمريكايى ممكن بود پيشاپيش در مورد حمله به پرلهاربور مطلع شوند.اين موفقيت اطلاعاتى براى ژاپن در حقيقت به معنى يك شكست براى ايالات متحده آمريكا بود.
نتيجه: شكستها و موفقيتها
على رغم پيشرفتهاى اعجاز انگيز در عرصه جاسوسى، ولى هنوز جوامع اطلاعاتى به شدت آسيب پذيرند.به چند نمونه در اين باره توجه كنيد:در طول سالهاى جنگ سرد، فقط دو كشور يعنى ايالات متحده آمريكا و اتحاد شوروى داراى سلاحهاى هسته اى بودند، اما در آغاز قرن بيست و يكم، تعداد كشورهاى داراى سلاح هسته اىاحتمالا به 10 كشور بالغ مىشود. يك گزارش در 1999 به گنگره آمريكا تصريح كرده كه تكثير سلاحهاى هسته اىو گسترش آنها يك تهديد جدى براى آمريكا، نيروهاى نظامى آن كشور و براى منافع حياتى آن در خارج است. اين گزارش خواستار يك راهبرد جديد جاسوسى شده كه هدف آن نه فقط پيشگيرى، بلكه مباررزه با تمام جنبههاى تكثير سلاحهاى هسته اى باشد.يك شكست ديگر: در 11 سپتامبر 2001، تروريستها، هواپيماهاى كشورى را ربوده و به مركز تجارت جهانى در نيويورك و ساختمان پنتاگون در واشنگتن. دى.سى. كوبيدند و هزاران نفر را به قتل رساندند. تروريستها با سكونت در شهرهاى ايالات متحده آمريكا، ماهها تدارك اين حملات را ديده بودند، اما اطلاعات آمريكا هيچ گونه خبرى در مورد روش كار، برنامه زمان بندى يا محل حملات ارائه نداد. با اين وصف نمى توان منكر موفقيتهاى دستگاههاى اطلاعاتى شد.به عنوان مثال: خارجىها مىتوانستند به بازديد اين دستگاهها بيايند و آنها را تماشا كنند. مالكان اين دستگاهها فكرمى كردند كه اين دستگاهها به حدى پيچيده هستند كه هيچ كس نمى تواند فقط با نگاه كردن به آنها از سازو كارشان سر در بياورد. آنها خبر از حافظه بسيار عجيب لوول نداشتند. لوول بعد از بازديد از يك دستگاه پارچه بافى اسكاتلندى، اطلاعات كافى آن را در مغز خود اندوخته كرد و سپس به يك جاىخلوتى دور از آن محل رفت و آنچه را در ذهن خود حفظ كرده بود، روى كاغذ رسم كرد، به طورى كه اين نقاشى، يك دستگاه پارچه بافى را به طور كامل نشان مىداد. لوول به بوستون بازگشت و با همكارى يك مكانيك توانست يكى از اين طرحها را عملى كند و به زودى دستگاههايى از اين نوع در آمريكا راه اندازى كرد كه روزانه بالغ بر سى مايل (48 كيلو متر) پارچه توليد مىكردند.