چالش‌هاى فناورى در ايران
جمشیدی خ

مقدمه
فناورى از عوامل اساسى پيشرفت اقتصاد طى چند قرن اخير است كه نقشى انكارناپذير در بهبود و رشد توليد جهان داشته است.تغييرات فناورى موجب بهبود فرآيند توليد كالاها و خدمات و افزايش كارآيى فرآيند توليد مى‌گردد. در واقع، مطابق نظريه‌هاى رشد اقتصادى جديد، تغيير فناورى جزء لاينفك حركت، رشد و پيشرفت اقتصادى و به تعبيرى موتور رشد اقتصادى است.
به كارگيرى انواع فن آورى، به ويژه فناورى اطلاعات و ارتباطات در بخش‌ها و بنگاه‌هاى كشورهاى مختلف، از طريق تعميق سرمايه و بهبود كيفيت نيروى كار و بهبود رشد توليد، به افزايش بهره‌ورى نيروى كار منتهى مى‌شود. تجربه رشد و توسعه صنعتى طى يك قرن گذشته، به ويژه در سه دهه اخير، در كشورهاى در حال توسعه به طور عام و در كشورهاى نو ساخته صنعتى به طور خاص، از ديدگاه منابع و عوامل رشد مبين آن است كه سرمايه‌هاى فيزيكى و انسانى، ارتقاى فناورى توليد و افزايش بهره ورى، نقش مسلط در پيشرفت اقتصادى - صنعتى اين كشورها داشته است.
در ايران، موضوع كمى متفاوت است. با وجود صرف منابع و درآمدهاى ارزشى ناشى از صادرات نفت خام، به منظور توسعه بخش صنعت، طى چند دهه اخير، سهم اين بخش هنوز در اقتصاد ملى كم و توان اين بخش در جذب نيروى متخصص و فناورى‌هاى جديد پايين است و صنايع مبتنى بر فناورى بالا نيز از سهم ناچيزى برخوردار هستند و هنوز براى دستيابى به صنعتى پويا و محرك اقتصادى، راه درازى پيش روى ماست.

جايگاه ايران از لحاظ سطوح فناورى
براى تبيين جايگاه ايران از لحاظ فناورى، مى‌توان از برخى طبقه‌بندى‌هاى موسوم علمى براى روشن شدن جايگاه صنايع ايران، از بعد فناورى استفاده كرد كه در اينجا به اين موضوع پرداخته مى‌شود. در اين باره لال، براساس مطالعات پويت و كشورهاى توسعه يافته، طبقه بندى را بر مبناى نوع فناورى انجام داده كه ما نيز از اين طبقه بندى استفاده كرديم. طبق اين مطالعه، صنعت به چهار سطح فناورى تقسيم مى‌شود كه عبارت است از: سطح فناورى منبع‌گرا، ساده، ميانه و بالا.
الف: فناورى منبع گرا(RB): محصولات اين فرآيند توليد، عمدتاًساده وكار برهستند؛نظير توليد غذاهاى ساده يا چرم؛ هر چند كه ممكن است بخش‌هايى از آن سرمايه بر باشند يا احتياج به فناورى و مهارت پيشرفته داشته باشند؛ مانند پالايش نفت يا توليدات مدرن مواد غذايى. مطابق اين طبقه‌بندى در ايران حدود50 درصد توليدات صنعتى ايران، شامل فناورى منبع‌گرا است كه در آن محصولات غير كشاورزى سهم بيشترى را به خود اختصاص داده‌اند.
ب. فناورى ساده(LT): در اين دسته ،محصولات با فناورى با ثبات توليد مى‌شوند. فناورى در درجه نخست، در درون تجهيزات سرمايه توليد قرار دارد. قسمتى از محصولات اين گروه به مهارت نيروى كار ساده نياز دارد. محصولات اين گروه، عمدتاً يكسان بوده و رقابت بر سر قيمت آنها به جاى كيفيت آنهاست. محصولات با فناورى ساده، به دو گروه LT1 كه شامل نساجى، پوشاك و كفش و LT2 شامل ديگرمحصولات با فناورى ساده تقسيم مى‌شوند. حدود 20 درصد توليدات صنعتى به صنايع با فناورى ساده يا LT اختصاص دارد. مجموع صنايع منبع گرا و ساده حدود 70 درصد توليدات صنعتى را شكل مى‌دهد كه بيانگر سطوح پايين فناورى صنعتى ايران است.
ج. فناورى متوسط(MT): محصولات اين فرآيند توليد، بخش اعظم فعاليت‌هاى صنعتى اقتصادهاى پيشرفته، با ويژگى مهار و حساس به مقياس (scale intensive) در كالاهاى سرمايه و محصولات واسطه‌اى تشكيل مى‌دهد. اين محصولات نيازمند سطوح بالاى تحقيق و توسعه، مهارت‌هاى بالا و دوره يادگيرى طولانى هستند. محصولات اين گروه، به سه دسته طبقه‌بندى مى‌شوند: MT1 كه شامل خودرو سازى است؛MT2 كه شامل صنايع فرآيندى، يعنى صنايع شيميايى و فلزات اساسى است؛ MT3 كه شامل ديگر محصولات اين گروه است. در ايران محصولات با فناورى متوسط MT تقريباً 30 درصد توليدات صنعتى را شامل مى‌شوند كه بخش فرآيندى يا MT2 سهم بيشترى دارد كه به دليل صنايع شيميايى و پتروشيمى است.
د. فناورى بالا (HT): اين گروه از فرآيند توليد؛ نيازمند فناورى{P - P High Technologg}
پيشرفته و با تغيير سريع، هزينه‌هاى تحقيق و توسعه زياد و تأكيد زياد بر طراحى محصول دارند. اين دسته محصولات، به زيرساخت‌هاى كافى فناورى، نيروى انسانى بسيار متخصص و ارتباط قوى بين بنگاهى از يك طرف و بين بنگاه‌ها و مراكز تحقيقاتى و دانشگاه‌ها از طرف ديگر نياز دارد. بخش صنايع با فناورى بالا، با توجه به ويژگى‌هاى آن سهم بسيار كوچكى در توليد صنعتى ايران دارد؛ يعنى بين 1/9 درصد تا 2/5 درصد در ساختار توليد صنعتى ايران كه بخش عمده آن را توليد محصولات الكترونيكى تشكيل مى‌دهد.

بررسى موارد خاص:
1. اهميت راهبردى فناورى هسته‌اى و چالش‌هاى پيرامون
فوائد فناورى هسته‌اى (Nuclear tech)گستره وسيعى از علم اقتصاد تا سياست و پزشكى را در بر مى‌گيرد؛ درمثل براى تشخيص بيمارى‌ها (شناسايى و ابعاد تومورها) و پرتو درمانى آنها از پرتو راديو اكتيو استفاده مى شود. 90 محصول جانبى از شكافت هسته‌اى (Nucleas fission) بدست مى‌آيد كه با نيمه عمرهاى (Helf Life) مختلف و پرتو زايى متفاوت از اشعه‌هاى آلفا، بتاوگاما. اين فناوى داراى اهميت ژئواستراتژيك و ژئواكونوميك است، زيرا ايران علاوه بر اينكه چهار راه جهانى است، در بين خزر و خليج فارس قرار گرفته و داراى منابع زغال سنگ، 10 درصد نفت و 18 درصد گاز دنياست. در صورت داشتن توانايى تبديل اورانيوم به سوخت راكتور، كشور ما مى‌تواند به قلب انرژى جهان مبدل گردد. بدون اين فناورى، بسيارى تحقيقات و صنايع وجود نخواهد داشت؛ انرژى ناشى از 14 گرم اورانيوم مساوى با سوختن صد هزار تن زغال و 225000 ميليون ليتر نفت است. افزون بر اينكه انرژى هسته‌اى آلودگى اكولوژيكى ندارد و گاز گلخانه‌اى توليد نمى‌كند. ايران به صورت طبيعى، داراى معادن اورانيوم است و اين منابع در كشورهاى همسايه‌اش نيز وجود دارد. تبديل اين اورانيوم به سوخت راكتور، مستلزم غنى سازى است؛ چرا كه تنها اورانيومى با جرم اتمى 235 (143 نوترون) به آسانى شكافته مى‌شود؛ اما تنها 70 درصد اورانيوم طبيعى، با ايزوتوپ 235 است و 99/3 درصد ديگر همراه اورانيوم 238 است. عمليات جدا سازى و افزايش درجه خلوص اورانيوم 235 را غنى سازى گويند.
پس چنانچه گفته شد، استفاده از انرژى اتمى و به تبع آن چرخه كامل سوخت، نه تنها معقول، بلكه امرى لازم و ضرورى است، آنچه كشورهاى غربى درباره ربط دادن غنى سازى به ساخت سلاح هسته‌اى مطرح مى‌كنند، اگر مضحك نباشد، به يقين احمقانه است، زيرا شكافت اتمى براى مصارف صلح‌آميز ياد شده، نظير توليد برق به غنى سازى مربوط است؛ حال آنكه سلاح هسته‌اى مستلزم بازيابى فرآورده‌هاى جانبى سلول داغ بعد از مرحله شكافت است، زيرا سلاح هسته‌اى به پلوتونيوم نيازمند است و اين عنصر با عدد اتمى 94، به صورت طبيعى در طبيعت وجود ندارد، و بايد به وسيله فناورى پيچيده‌اى از زباله‌هاى ناشى از شكافت هسته‌اى استحصال شود. بنابراين غنى سازى آن هم با غناى 3 درصد تنها كاربرد صلح‌آميز مى‌تواند داشته باشد؛حال آنكه سلاح هسته‌اى نيازمندغناى 90 درصد به بالا است .داشتن نيروگاه‌هاى توليد برق هسته‌اى، بدون چرخه سوخت، به ويژه مجموعه غنى سازى اورانيوم نيز تنها نمى‌تواند موجب افتخار باشد، بلكه صنعت برق و انرژى را به كشورهاى توليد اورانيوم 532 (533) وابسته مى‌كند. از اين رو از جهت سياسى نيز غنى سازى، به معنى استقلال علمى، صنعتى و انرژى كشورى است كه قصد ارتقاى جايگاه خود را در جهان دارد.
كشورهاى مالزى، برزيل، آفريقاى جنوبى، مصر، كره شمالى و جنوبى نيز تلاش گسترده‌اى را براى دستيابى به تكنولوژى غنى سازى داشته‌اند. در شرايطى كه كشورهاى صنعتى در تلاش براى به دست آوردن همه جوشى هسته‌اى (Nucleas fission) و نصب راكتور گداخت در فرانسه‌اند و نسل چهارم راكتورهاى شكاف در جهان به وجود آمد، غرب مى‌كوشد، به لحاظ سياسى و اقتصادى، مانع دست يافتن ايران، حتى به نسل اول راكتورهاى شكافت (كه متعلق به فناورى 60 سال قبل است) شود.

2. بررسى وضعيت فناورى نانو در ايران
علوم وفناورى نانو در عبارت، از توانايى به دست گرفتن كنترل ماده در ابعاد نانومتدى (ميلياردم متر) و بهره‌بردارى از خواص و پديده‌هاى فيزيكى، شيميايى و زيستى اين مقياس در مواد، ابزارها و سيستم‌هاى جديد است. به همين دليل، امروزه نانو در سطح دنيا از اهميت فراوانى برخوردار گشته است. شناخت عمومى روندها، مفاهيم پايه و حوزه‌هاى تاثير گذارى فناورى نانو طى دهه اخير صورت گرفته و از ابتداى قرن جديد ميلادى (قرن 21)، به عنوان يك فناورى اساسى و كليدى آينده و محرك موج جديد نوآورى‌هاى فناورانه، درمجامع جهانى شناخته شده و مورد توجه دولت‌ها قرار گرفته است. در مورد فناورى نانو، ايران هر چند با تأخير، ولى با برگزارى چند كارگاه آموزشى در سال 1380، ورود خود را به اين عرصه اعلام كرد؛ هر چند كه مهم به كارگيرى نانو ذرات نقره و مس براى تزئين سفال‌ها توسط ايرانيان در قرن‌هاى چهارم تا هفتم هجرى به اثبات رسيده است؛ اما ورود ايران به عرصه اين فناورى به شكل كنونى و علمى آن، چند سالى است كه صورت گرفته است.

كاربردهاى نانو تكنولوژى
- صنايع اتومبيل سازى و هوا نوردى: امكان ساخت بدنه سبك‌تر و مقاوم‌تر براى خودرو، امكان ساخت لاستيك‌هايى با مقاومت سايش بهتر، امكان ساخت قطعات موتور با عمر چند برابرى، كاهش مصرف سوخت خودرو... .
- صنايع الكترونيك و ارتباطات: ساخت صفحه‌هاى نمايش با وضوح بسيار بالا، ساخت حافظه‌هاى با ظرفيت بالا، ديسكت‌هاى مغناطيسى حافظه ... .
- صنايع شيميايى: ساخت كاتاليزورهايى با راندمان عملكرد بسيار بالاتر براى مصرف در صنايع شيميايى، پتروشيمى و نفت - در ريل‌هاى خيلى سخت و مقاوم... .
صنايع متالوژى و مواد: ساخت فولادهاى با استحكام بالاتر، مقاومت بيشتر در مقابل خوردگى، سراميك‌هاى شكل‌پذير، مته‌هاى حفارى نفت با عمر بالاتر... .
دارو سازى ،بهداشت و علوم بيولوژى: داروهاى جديد با ساختار نانو، ژن‌ها، سيستم‌هاى ارسال دارو به آدرس معين در درون بدن، قطعات سازگار براى جايگزينى اعضاى بدن... فناورهاى انرژى، محيط زيست و...

فعاليت‌هاى انجام شده در زمينه نانو فناورى در كشور
با توجه به ناهماهنگى‌ها، موازى كارى‌ها و هدفمند نبودن فعاليت‌هاى نانو در كشور، لزوم تدوين برنامه‌اى راهبردى، بلند مدت و سند ملى در اين خصوص احساس مى‌شد. بر اين اساس، برنامه ده ساله فناورى نانوى كشور، تحت عنوان »راهبرد ده ساله توسعه فناورى نانو در جمهورى اسلامى ايران - راهبرد آينده 93 - 1384« و سند تكميلى آن براساس بند »ب« ماده (43) قانون برنامه چهارم توسعه، به هيأت دولت ارائه و در تاريخ 1384/5/2 به تصويب رسيد.
- ايجاد شبكه آزمايشگاهى فناورى نانو: از جمله اقدامات انجام گرفته در زمينه زيرساخت نانو، ايجاد شبكه آزمايشگاهى فناورى نانو، به منظور شناسايى، تمركز و دسترسى سريع‌تر به امكانات و تجهيزات مورد نياز براى محققان اين رشته است.

- طرح‌ها و پروژه‌هاى اجرا شده و در دست اجرا:
در حال حاضر ايران هنوز محصولى را به صورت تجارى توليد نكرده است؛ ولى در مقياس آزمايشگاهى چند مركز پژوهشى و دانشگاهى موفق به توليد نانو لوله‌هاى كربن و نانو ذرات فلزى (مانند آهن، اكسيد روى و...) شده‌اند. پنج شركت توسط بخش خصوصى، در زمينه نانو ثابت شده است كه بعضى آنها مرحله آزمايشگاهى استفاده از اين فناورى براى تقويت محصولات موجود را پشت سر گذاشته و به دنبال استفاده آن در پروژه‌هاى بزرگ كشور هستند. در مقياس آزمايشگاهى و نيمه صنعتى به كشور دستاوردهايى را در زمينه‌هاى زير داشته است:
1. توليد چند نوع نانو پودر.
2. توليد نانو لوله‌هاى تربنى .
3. استفاده از نانو ذرات در عروق مصنوعى.
4. توليد مكمل روغن.
5. توليد چند نوع مامپوزيت.
6. توليد مواد و سيالات مغناطيسى.
7. لايه نشانى نانومترى.
8. ساخت يك نمونه دستگاه STM.
9. توليد مواد آنتى باكتريال.

3. وضعيت ايران در شاخص‌هاى بين المللى فناورى اطلاعات و ارتباطات
فناورى اطلاعات و ارتباطات (ICT)، سهم قابل توجهى در افزايش{P - P Imformation and communi cation Technologg}
كارآيى و اثر بخشى فعاليت‌هاى كسب و كار ايفا مى‌كند. منافع حاصل از به كارگيرى ICT موجب شده است كه بيشتر كشورها، تلاش‌هايى براى پياده سازى اين فناورى درصنايع انجام شود. مهم‌ترين دسته بندى شاخص‌ها توسط »مشاركت ارزيابى ICT با هدف توسعه« در نشست فوريه 2005 ژنو ارائه شده است و حاوى فهرست جامعى از شاخص‌هاى كليدى ICT است كه در 4 حوزه‌هاى زير تعريف شده‌اند:
الف. زيرساخت ICT و دسترسى به آن.
ب. ميزان دسترسى به ICT و به كارگيرى آن توسط افراد و خانواده‌ها.
ج. به كارگيرى ICT توسط سبك و كار.
د. بخش خاص ICT و تجارت در حوزه محصولات.
شاخص‌هاى آمارى و گزارش‌هاى بين المللى ارائه شده در اين زمينه نشان آن است كه در رتبه بندى كشورهاى جهان، از لحاظ شاخص‌هاى ICT، بيش‌ترين تأكيد، بر دسترسى و زير ساخت است.
شاخص‌هاى كليدى در حوزه دسترسى و زيرساخت ICT عبارت است از:
1. تعداد خطوط تلفن ثابت به ازاى هر 100 نفر.
2. تعداد مشتركين تلفن همراه به ازاى هر 100 نفر.
3. تعداد كامپيوترها به ازاى هر100 نفر.
4. تعداد كاربران اينترنت به ازاى هر 100 نفر.
5. تعداد كاربران اينترنت باند وسيع به ازاى هر 100 نفر.
6. اينترنت با پهناى باند بين المللى به ازاى هر 100 نفر.
7. درصد جمعيت پوشش داده شده توسط تلفن همراه.
8. تعرفه‌هاى دسترسى به اينترنت (20 ساعت در ماه)، به دلار امريكا و به صورت درصدى از درآمد.
9. تعرفه‌هاى شبكه موبايل (مصرف 100 دقيقه در ماه) به دلار امريكا و به صورت درصدى از درآمد.

وضعيت برخى شاخص‌هاى كليدى در ايران، آسيا و جهان
تعداد خطوط تلفن ثابت به ازاى 100 نفر19/3-13/64-27/6
تعداد مشتركين تلفن همراه به ازاى 100 نفر33/2-15-10/5
تعداد كامپيوترها به ازاى 100 نفر 9/6-4/4-7/5
تعداد كاربران به ازاى 100 نفر 16/5-10/3-10/8

شاخص دسترسى ديجيتال (DAI)
اين شاخص در نقش، نخستين شاخص جهانى در رتبه بندى كشورها، از نظر ICT در سال 2002 م، 178 كشور جهان را در آمار خود بررسى كرد. اين رتبه بندى توسط اتحاديه ارتباطات بين المللى ICT صورت
مى‌گيرد. شاخص DAI ابزارى مفيدى براى شناسايى آينده پيشرفت كشورهاى جهان در امر ICT به شمار مى‌آيند كه در واقع ،دارا بودن متغيرهاى جديدى نظير سطح تحصيلات و توانايى مالى، وجه تمايز اين شاخص با ساير شاخص‌هاى مشابه شده است. DAI مركب از 8 متغير و 5 حوزه براى امتياز دهى كشورها است. ايران نيز كه در بين اين 178 كشور بررسى و در نهايت رتبه بندى شد، با كسب امتياز 43 درصد در رتبه 89 قرار گرفت.

رديف حوزه متغير
1. زيرساخت تعداد مشتركين تلفن ثابت به ازاى هر 100 نفرجمعيت
تعداد مشتركين تلفن همراه به ازاى هر 100 نفرجمعيت
2.توانايى مالى‌نرخ دسترسى به اينترنت به عنوان درصدى از درآمد سرانه
3. دانش ميزان سود در افراد بالغ
4. ميزان ثبت نام براى سطوح اول، دوم و سوم مدارس
5.كيفيت‌پهناى باند اينترنت بين المللى به جمعيت
مشتركان اينترنت باند وسيع به ازاى هر 100 نفرجمعيت
6. بكارگيرى تعداد كاربران اينترنت به ازاى 100نفر جمعيت

شاخص فرصت ديجيتالDOI
اين شاخص ،مركبى است براى اندازه‌گيرى و سنجش اهميت شكاف اطلاعاتى. شكاف اطلاعاتى نيز واژه‌اى براى توصيف فاصله ميان افرادى است كه به منابع براى استفاده از اطلاعات و ابزار اطلاعاتى نوين، مانند اينترنت دسترسى دارند و گروهى كه به اين امكانات دسترسى ندارند. اين شاخص تركيبى از 11 شاخص اصلى مورد توافق بين المللى در حوزه ICT است كه بر مبناى سه مقوله فرصت، زير ساخت و به كارگيرى بنا نهاده شده است:

فرصت
ميزان دسترسى و توانايى مالى مورد نياز جهت مشاركت در جامعه جهانى را اندازه‌گيرى مى‌كند. شاخص‌هاى اصلى آن عبارت است از:
1. درصد جمعيت پوشش داده شده توسط شبكه تلفن همراه.
2. تعرفه‌هاى دسترسى به اينترنت به عنوان درصدى از در آمد سرانه.
3. تعرفه‌هاى تلفن همراه به عنوان درصدى از درآمد سرانه.

زير ساخت
شامل انواع مختلف شبكه (خطوط تلفن ثابت، تلفن همراه، دسترسى خانواده‌ها به اينترنت) و امكانات دسترسى است. شاخص‌هاى اصلى آن عبارت است از:
1. درصد خانواده‌هاى با يك خط تلفن ثابت.
2. درصد خانواده‌هايى با يك كامپيوتر.
3. درصد خانواده‌هايى كه در خانه دسترسى به اينترنت دارند.
4. مشتركان تلفن همراه به ازاى 100 نفر جمعيت.
5. مشتركان اينترنت موبايل به ازاى 100 نفر جمعيت.

به كارگيرى
ارزيابى به كارگيرى فناورى اطلاعات و ارتباطات ميان كاربران اينترنت و مشتركان باند پهن:
1. نسبت افرادى كه از اينترنت استفاده مى‌كنند.
2. نسبت مشتركان باند پهن به تمام مشتركان اينترنت.
3. نسبت مشتركان باند پهن سيار به تمام مشتركان موبايل.
ايران در گزارش جهانى جامعه اطلاعاتى 2005 / WSTS 2004 با كسب امتياز 36درصد در بين 180 كشور رتبه 95 را كسب كرد.

شاخص انتشار فناورى اطلاعات و ارتباطات
اتحاديه علوم و فناورى، براى توسعه ملل متحد، ازسال 1995 تا 2004 اقدام به تحليل و محك زنى انتشار قابليت‌هاى ICT در 160 تا 200 كشور كرده است. اين ارزيابى از طريق مطالعه و مميزى كشورها، با استفاده از 3 معيار اصلى زير، صورت گرفته است:
1. اتصال: (تعدادhostهاى اينترنت، تعداد كامپيوترهاى شخصى، تعداد خطوط تلفن ثابت، تعداد خطوط تلفن همراه).
2. دسترسى به ICT:سطح سواد، هزينه مكالمات به عنوان بخشى از GDP، تعداد كاربران واقعى اينترنت.
3. سياست: درصد تبادلات اينترنتى داخلى، ميزان رقابت در شبكه‌هاى محلى، بازار ISP داخل امتيازات ايران در آخرين گزارش اتحاديه علوم و فناورى براى توسعه ملل متحد كه در سال 2004 تهيه شده، ملاحظه مى‌شود: كشورمان در اين گزارش. باكسب امتياز 284درصد، رتبه 114 را در بين 180 كشور كسب كرده است.

ارزيابى آمادگى الكترونيك
EIU ازسال 200 تاكنون به بررسى ميزان آمادگى الكترونيكى 68 اقتصاد برتر دنيا پرداخته است كه گزارش آن نيز توسط همين اتحاديه سالانه منتشر مى‌شود. اين بررسى در قالب 100 معيار كمى و كيفى و در5 مقوله كلى زير انجام مى‌شود:
زير ساخت‌هاى فناورى .
فضاى عمومى كسب و كار جامعه .
ميزان اتحاد و به كارگيرى كسب و كار الكترونيكى توسط مصرف كننده و توليد كننده.
شرايط فرهنگى و اجتماعى .
ميزان دسترسى به خدمات پشتيبانى كسب و كار الكترونيكى .

نتيجه‌گيرى
بررسى‌هاى علمى و تجارب جهانى نشان مى‌دهد كه توسعه فناورى‌هاى جديد، به دليل ويژگى‌هاى زير با ساختارهاى قديمى امكان‌پذير نيست:
سرعت رشد بالا و نياز به سيستم‌هاى انعطاف‌پذير و پويا براى رشد.
فاصله كم تحقيقات تا بازار.
نياز به قوانين و مقررات خاص.
دانش محور بودن و نياز به نيروهاى متخصص.
بين رشته‌اى بودن فناورى‌هاى جديد و نياز به فعاليت‌هاى گروهى.
نياز به سرمايه گذارى خطرپذير.
نياز به مراكز تجارى سازى و بازاربازى .
ارزش افزوده بالا و حجم كم.
با توجه به ويژگى‌هاى ياد شده، به فناورى‌هاى جديد الزامات خاص و تمهيدات ويژه‌اى براى توسعه نياز دارند كه به نظر مى‌رسد، بى توجهى به اين الزامات، در يكى دو دهه اخير موجب شده است كه تجربه‌هاى موفقى در زمينه فناورى‌هاى جديد عايد كشور نگردد و با وجود سرمايه گذارى‌هاى خوب، كشور در برخى فناورى‌ها، به دليل آشنايى مديران با مقوله » مديريت توسعه فناورى‌هاى جديد« فرصت‌هاى مهم را از لحاظ توسعه فناورى از دست بدهد؛ مانند عقب ماندگى در فناورى‌هاى پيشرفته، مانند زيست فناورى و فناورى اطلاعات.