كتابخانه عمومى بايزيد در استانبول
پور عقيل محمد على


كتابخانه عمومى بايزيد استانبول, در بين دو ساختمان تاريخى در بخش قديمى استانبول قرار دارد: يكى از آن دو مجموعه تاريخى دانشگاه استانبول و ديگرى مسجد بايزيد و كتابفروشى هاى اطراف آن است.
اين كتابخانه هر روز به جز روزهاى يكشنبه از ساعت 8 تا 5/6 بعد از ظهر پذيراى متقاضيان است. اين كتابخانه نه تنها به عنوان منبعى عظيم از مطالب و اسناد در همه زمينه هاى تاريخى, خدماتى را در اختيار محققان قرار مى دهد, در زمينه هاى گوناگون فعاليت هاى فرهنگى نيز دارد.
كتابخانه عمومى بايزيد از مراكز وابسته به وزارت فرهنگ تركيه است, و از جمله مراكز اوليه اى است كه توسط حكومت بنيانگذارى شده است. قبلاً كتابخانه ها و مراكز آرشيوى از سوى نهادهاى خيريه بنيانگذارى مى شد. پس از تأسيس وزارت علوم در سال 1896 ميلادى مديريت اين نوع مؤسسات از وزارت اوقاف به وزارت علوم منتقل شد. با آغاز عمليات گسترده در سيستم جديد مديريتى كتابخانه عمومى بايزيد, با اين انگيزه تأسيس شد كه كتاب هايى كه در جاهاى دور, مساجد, مقبره ها و حومه ها نگهدارى مى شدند و در معرض خرابى و اندراس بودند, در يك جا گردآورى شود; تا ضمن حفاظت آنها امكان دسترسى براى علاقه مندان فراهم آيد. با اين حال براساس منابع تاريخى انگيزه اصلى آن بود كه كتابخانه اى ملى را در استانبول بنيان گذارى شود. همچنين گفته مى شود كه سلطان عبدالحميد دوم شخصاً علاقه مند بود كتابخانه اى به وجود آورد. سعيد پاشا وزيراعظم و مصطفى پاشا وزير علوم در تاريخ 1882 مجوز لازم حكومتى براى بازسازى قسمت آشپزخانه عمومى مجموعه مسجد بايزيد را كه در سال 1506ـ1501 بنا شده بود, به دست آورد. در زمان بازسازى قسمت قديمى كتابخانه كه امروز به عنوان سالن مطالعه مورد استفاده قرار مى گيرد, طبق سليقه آن روز هنرمندانه تزيين شده بود. كتابخانه با عنوان (كتابخانه عمومى عثمانى) در 24 جون 1884 براى بهره گيرى مردم افتتاح شد, و در سال 1962 با نام كنونى آن دوباره سازمان دهى شد.
كم كم كتاب هاى كتابخانه بيشتر شد و استفاده كنندگان آن همواره رو به افزايش گذاشت. با توجه به نياز روزافزون ساختمان هاى ديگر مجموعه مسجد بايزيد به ترتيب در سال 1948 و 1953 ضميمه كتابخانه گشت.
بعدها ساختمان مدرسه دندان پزشكى در جنب كتابخانه بازسازى و در سال 1988 ضميمه ساختمان كتابخانه شد.
در اين كتابخانه جستجو براى كتاب هم از طريق كامپيوتر و هم از طريق كارت هاى نمايه قابل انجام است. كتابخانه داراى چهار سالن مطالعه است كه به ترتيب اختصاص دارند به: كتاب هاى نفيس و اسناد, فصل نامه ها, روزنامه ها و كتاب ها. كتابخانه مجموعه اى كامل از روزنامه هايى كه از آغاز قرن بيستم تاكنون در تركيه چاپ شده است, در خود جاى داده است. كتابخانه از بخش ويژه نابينايان برخوردار است و آزمايشگاه هايى براى مطالعه روى كلكسيون هاى يادداشت هاى بانكى, تمبرها, عكس ها و نقشه ها دارد.
هر سال بيش از پنجاه هزار محقق و خواننده از كتابخانه بهره مى گيرند. بخش مهمى از اين افراد درخواست هاى خود را از طريق نامه, فكس و تلفن به كتابخانه منتقل مى كنند و كتابخانه كپى و ميكروفيلم مواد مورد نياز را براى آنان ارسال مى كند.
بخش خدمات تكنيكى كارهاى ثبت, فهرست بردارى و كامپيوترى كردن ليست مواد تازه رسيده را انجام مى دهد. كتابخانه بخشى هم براى صحافى روزنامه ها, كتاب ها و مجلات دارد.
كتابخانه چندين نوع فعاليت فرهنگى ديگر از قبيل سخنرانى ها, ميزگردها, كنسرت, دوره هاى آموزشى و نمايشى فيلم نيز ارائه مى كند.
كتابخانه همچنين طبق درخواست در زمينه آموزش كتابدارى, مديريت مؤسسات عمومى و خصوصى خدماتى را فراهم مى كند.
در موارد نياز سيستم كامپيوترى كتابخانه كمك مى كند. در بخش ويژه نابينايان از تلويزيون, راديو, ويدئو, گروه موزيك, استاديوم ضبط صدا, گروه كامپيوترهاى شخصى, اسكن و چاپ با خط بريل مورد استفاده قرار مى گيرد.
در اواخر سال 1977 مجموعه كتب موجود در كتابخانه عمومى بايزيد 441050 كتاب به شرح زير بود: 11120 نسخه دست نويس, 27357 جلد كتاب تركى با حروف عربى و 53266 جلد به زبان هاى غير تركى.
كتابخانه همچنين 22920 عنوان نشريه دوره اى, 1909 تمبرهاى ارزشمند, 161 نمونه يادداشت بانكى, 32990 كارت پستال, 32 ويدئوكاست و 9710 نوار صوتى داشت. مدير كنونى كتابخانه, آقاى شرافتين [شرافتُ الدين] كُچمان است.