سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى ايران‌



حفظ و نگهداى آثار فرهنگى و اسناد و مدارك تاريخى انقلاب اسلامى ايران ضرورتى بود كه از ابتداى پيروزى انقلاب احساس مى‌شد. چرا كه احياء فرهنگ و ارزشهاى اسلامى نياز به يك دگرگونى ژرف فرهنگى و اجتماعى داشت. باشد كه از اين آثار و اسناد سودى بسيار عايد گردد.
در پاسخ به اين نياز مبرم، سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى در سال 1361 تأسيس شد تا ضمن گردآورى و حفظ مدارك و اسناد فرهنگى انقلاب، زمينه بهره‌گيرى از آن را براى پژوهشگران در ريشه‌هاى فرهنگى انقلاب اسلامى ايران فراهم آورد. از اين رو، حفظ و احياء و ارائه مدارك و اطلاعات فرهنگى انقلاب اسلامى ايران و فراهم آوردن امكانات لازم براى پژوهش، مطالعه و بهره بردارى از اين منابع، وظيفه اصلى اين سازمان است كه با تلاش بسيار سعى شده كه با استفاده از تازه‌ترين تكنيكهاى گردآورى، حفظ و اطلاع رسانى انجام يابد.
با نگاهى گذرا به سه بخش عمده موجود در سازمان، با چگونگى فعاليت‌هاى آن براى دستيابى به اهدافى كه اشاره شد، آشنا مى‌شويم. 1- بخش ارتباطات، مبادلات و خدمات فرهنگى‌
اين بخش از سه گروه تشكيل يافته است:
الف: گروه مشاوران و خدمات فرهنگى كه برقرارى ارتباط فكرى و مشاوره و ارائه خدمات فرهنگى به متقاضيان داخلى و خارجى به عهده آنان ست. كتابخانه و آرشيوهاى مختلف سازمان، اين گروه را در ارائه خدمات يارى مى‌كند.
ب: گروه شناسايى، جمع آورى و مبادله آثار مكتوب، سمعى و بصرى انقلاب اسلامى و تحولات ناشى از آن در داخل و خارج از كشور. وظيفه اين گروه است كه در اين راستا به گردآورى كتب، نشريات، نوارهاى سخنرانى و مصاحبه، عكس و اسلايد، پوستر، جزوه، اعلاميه و تمبرهاى يادبود مى‌پردازد. همچنين شناسايى و ايجاد ارتباط با مراكز مشابه فرهنگى و پژوهشى كه در داخل و خارج از كشور در زمينه انقلاب اسلامى فعاليت دارند، به عهده اين گروه است.
ج: گروه ارتباطات فرهنگى كه استمرار بخشيدن به ارتباط با مراكز فرهنگى و پژوهشى و انتشاراتى داخل و خارج از كشور به منظور مبادله اطلاعات در جهت غنى كردن مخازن كتابخانه و آرشيوهاى سازمان و همچنين شناساندن سازمان در سطح جهانى به عهده اين گروه است. برگزارى نمايشگاه، سمينار و كنگره در داخل و خارج از كشور، قدمهاى مثبتى است كه در اين راه برداشته شده ست.
*74* 2- بخش پژوهش، سند آرايى و انتشارات‌
پژوهشهاى فرهنگى با كيفيت ويژه و تنوع و دلپذيرى، سازمان را به يك محيط علمى و آموزشى تبديل كرده است؛ به گونه‌اى كه بخش اساسى فعاليت‌هاى سازمان را به خود اختصاص داده است.اين بخش نيز از گروههاى مختلف به سرپرستى مديريتهاى ذيل تشكيل يافته است.
الف: مديريت پژوهشهاى فرهنگى. وظايف اين مديريت كه از سال 68 فعاليت خود را آغاز كرده، عبارت است از: پژوهش در مسائل و مبانى فرهنگى انقلاب اسلامى؛ پژوهش درباره شخصيت و آثار فرهنگى رهبر فقيد انقلاب اسلامى؛ گردآورى و ذخيره سازى نتايج تحقيقات؛ ترجمه منابع مفيد براى شناساندن انقلاب اسلامى به جهانيان؛
ب: مديريت نمايه سازى. به منظور بازيابى سريع و بهره بردارى كامل از اسناد و مدارك مكتوب و صوتى و تصويرى، اين اسناد و مدارك نمايه سازى مى‌شود و با اين كار طبقه بندى، آرشيو و ارائه خدمات به متقاضيان، بهتر و سريعتر انجام مى‌پذيرد. از جمله طرحهاى نمايه سازى كه در اين بخش به عنوان نمونه انجام شده است، نمايه سازى احاديث و روايات ائمه معصومين - عليهم السلام - است كه تاكنون ده جلداز كتاب بحارالأنوار نمايه سازى شده و اطلاعات آن به كامپيوتر داده شده است. فعاليتهاى اين بخش عبارت است از: نمايه سازى مقالات نشريات ادوارى؛ نمايه سازى جزوات و مدارك فرهنگى مربوط به انقلاب اسلامى؛ آماده سازى و نمايه سازى و ذخيره عكسهاى لازم؛ تهيّه فهرست راهنما. مجموعه فهرست مقالات فارسى در مطبوعات جمهورى اسلامى ايران، بخشى از حاصل نمايه سازى نشريات ادوارى است.
ج: مديريت فهرست نويسى (كاتولوگينگ). با فهرست نويسى، شناسايى كتاب و محتواى آن به راحتى امكان‌پذير مى‌شود. در بخش فهرست نويسى، كتابها برابر استانداردهاى بين المللى فهرست نويسى، توصيفى و تحليلى مى‌شود و مطابق نظام رده بندى كنگره (L.C.) شماره گذارى و رده بندى مى‌شود.
د: مديريت تدوين اصطلاحنامه‌هاى مختلف به منظور استاندارد كردن اصطلاحات مورد استفاده كارشناسان رشته‌هاى علمى گوناگون شروع شده است.از سال 1361 براى اولين بار طرح تهيه آن در ايران توسط سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى پى‌گيرى شد. ضمناً بررسى كليد واژه‌هاى مورد استفاده در نمايه سازى و كنترل ترجمه آن‌ها و زمينه كاربردى صحيح آن با استفاده از اصطلاحنامه و واژه‌نامه‌هاى موضوعى جزء دستور كار است.
ه: انتشارات. انتشار و ارائه اسناد و مدارك فرهنگى انقلاب براى مؤسسات و افراد پژوهشى از اهداف بزرگ سازمان است. در اين راستا با بهره‌گيرى از اسناد و مدارك گردآوى شده تا كنون كتابها و جزوه‌هاى متعددى انتشار يافته است. در ميان انتشارات سازمان مجموعه گرانقدر صحيفه نور جايگاه ويژه‌اى دارد. اين مجموعه كه به صورت گروهى گردآورى و تنظيم شده است، در برگيرنده پيامها، احكام و رهنمودهاى حضرت امام خمينى - قدس سره الشريف - است كه بدون كم و كاست و تغيير در بافت كلام حضرت امام - ره - تدوين و منتشر شده است. اين مجموعه جدا از ارائه تاريخ پرفراز و نشيب انقلاب، منشور انقلاب نيز هست كه مجموع آن را 22 جلد تشكيل مى‌دهد. فهرست انتشارات سازمان به شرح زير است.
1- صحيفه نور، 22 جلد
2- پيام (مجموعه پيامهاى حضرت آيت اللَّه خامنه‌اى مقام معظيم رهبرى)، 1 جلد
3- فرزند ملت در آينه انقلاب اسلامى (مجموعه سخنرانيهاى شهيد رجايى)، 2 جلد
4- جنگ تحميلى، 1 جلد
*75* 5- مصاحبه‌ها (مجموعه مصاحبه‌هاى حضرت آيت اللَّه خامنه‌اى مقام معظم رهبرى در زمان رياست جمهورى سالهاى 60 تا 65)، 4 جلد.
6- فهرست نشريات موجود در كتابخانه سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى، 1 جلد.
7- در مكتب جمعه (مجموعه خطبه‌هاى نماز جمعه تهران به ترتيب تاريخ)، 3 جلد.
8- فروغ انديشه (مجموعه سخنرانيها، مصاحبه‌ها و برنامه دولت شهيد دكتر باهنر)، 2 جلد.
9- غروب آفتاب در محراب جمعه (مجموعه خطبه‌هاى نماز جمعه شهيد اشرافى اصفهانى)، 2 جلد.
10- مجموعه اطلاعيه‌هاى سومين شهيد محراب آيت اللَّه صدوقى از قبل از انقلاب اسلامى تا زمان شهادت، 1 جلد.
11- فهرست مقالات فارسى در مطبوعات جمهورى اسلامى ايران سالهاى 61 تا 65، 20 جلد.
12- مصاحبه‌هاى حجت الاسلام و المسلمين هاشمى رفسنجانى در سال 62، 1 جلد.
13- راهنماى تدوين كتابشناسى، 1 جلد.
14- مكاتبات شهيد رجائى با بنى صدر، 1 جلد.
15- آيين نگارش، 1 جلد.
16- نگاهى به زندگانى رهبر هميشه جاودان، 1 جلد.
17- فهرست مقالات جنگ تحميلى در مطبوعات جمهورى اسلامى ايران، 4 جلد.
18- فهرست روزنامه‌هاى موجود در كتابخانه سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى، 1 جلد.
3- بخش تمركز و تجهيز مدارك‌
ارائه خدمات فنى و همچنين تغذيه ديگر بخشهاى سازمان از جمله وظايف اين بخش است. كتابخانه و آرشيوهاى سازمان اين بخش را در ارائه خدمات يارى مى‌كند. در يك نگاه گذرا به اين بخش با واحدهاى متفاوت برخورد مى‌كنيم.
الف: كتابخانه. مجموعه‌اى بيش از صدهزار جلد كتاب و نشريات ادوارى، كتابخانه سازمان را تشكيل مى‌دهد. از اين تعداد حدود هزار جلد نسخه خطى و هزار جلد كتاب چاپ سنگى است. كتابخانه داراى چهار مخزن كتابهاى *76* فارسى، عربى، لاتين و نشريات ادوارى است. بخش عظيمى از اين مجموعه با روش كنگره (L.C.) فهرست نويسى شده است. كتابخانه ضمن ارائه خدمات به بخشهاى ديگر سازمان، به تعداد زيادى مراجعه كننده بيرونى از جمله دانشجويان و هيأت علمى دانشگاهها نيز ارائه خدمت مى‌كند.
ب: آرشيو. از يخشهاى فعال و دينى سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى، آرشيوهاى متعدد آن است. در اين آرشيوها مدارك و اسناد فرهنگى بسيار جالب و تاريخى و در بسيارى مواردى منحصر به فرد نگهدارى مى‌شود. آرشيوهاى سازمان عبارت است از:
1- آرشيو عكس و اسلايد. در اينجا ضمن آماده سازى اوليه و رده بندى عكس و اسلايدهاى لازم از آنها نگهدارى مى‌شود. كه حاصل آن تا كنون گردآورى حدود 000/150 مدرك و سند فرهنگى مربوط به انقلاب اسلامى است. اين مدارك اعم از عكس، اسلايد، پوستر، نگاتيو، كنتاكت و تمبر است. مدارك گردآورى شده نسخت تفكيك و دسته بندى مى‌شود. آنگاه در قسمت نمايه سازى از تمام آنها كنتاكت و ميكروفيلم گرفته و آرشيو مى‌شود.
2- آرشيو صوت. در اين آرشيو حدود 000/25 نوار كاست و ريل نگهدارى مى‌شود كه تعداد زيادى از آن نمايه سازى شده است. نوارهاى موجود عبارت است از سخنرانى و پيامهاى حضرت امام خمينى - قدس سره الشريف، خطبه‌هاى نماز جمعه تهران، خطبه‌هاى نماز جمعه قم، دروس حوزه علميه، درسهايى از قرآن، سخنرانيها و جلسات مجلس شوراى اسلامى، سيماى فرزانگان، بررسى راديوهاى بيگانه، تفسير موضوعى قرآن و... واحد صدابردارى سازمان موظف است كه از سخنرانيهاى مقامات طراز اول جمهورى اسلامى و همچنين برنامه‌ها و مراسم مهم و جلسات مجلس شوراى اسلامى و... نوار تهيّه كرده و جهت حفظ و نگهدارى به اين آرشيو تحويل دهد.
3- آرشيو مدارك كتبى. حدود 000/15 عنوان مدارك مكتوب (غير از كتاب) در اين آرشيو نگهدارى مى‌شود.
4- آرشيو سياسى. در اين آرشيو، كتابها، نشريات، جزوه‌ها و اعلاميه‌هاى گروههاى مختلف سياسى نگهدارى مى‌شود و براى كتب سياسى فهرست تهيّه مى‌گردد.
5- آرشيو حج خونين. پس از جنايات آل سعود و كشتار حجاج بيت اللَّه الحرام كه در مكه صورت گرفت. آرشيوى از مدارك اين فاجعه در سازمان مدارك فرهنگى انقلاب اسلامى تشكيل شد و تا كنون مدارك زياد و گاه منحصر به فردى در اين زمينه گردآورى شده است.
6- آرشيو نگارش. اين آرشيو مجموعه‌اى است شامل 000/22 پرونده از سابقه كتابهايى كه از سال 1316 تا 1357 براى بررسى و اجازه چاپ به اداره نگارش وزارت فرهنگ و هنر سابق تحويل داده شده است. اين مجموعه سير تطور سانسور كتاب را در دوران طاغوت به خوبى نشان مى‌دهد.
ج: واحد كامپيوتر و ميكروفيلم. براى افزايش سرعت و اعمال دقت بيشتر در ارائه خدمات فرهنگى و اطلاع رسانى، سازمان از سيستم و تجهيزات كامپيوترى استفاده كرده است. در نخستين گام، كامپيوتر در تدوين فهرست مقالات فارسى به كار گرفته شد و معلوم شد كه در ذخيره سازى و بازيابى اطلاعات و همچنين افزايش سرعت و دقت مفيد است و مى‌تواند در ارائه خدمات اطلاع رسانى زمينه استفاده از امكانات مخابراتى را نيز فراهم آورد.
سازمان طرح بهره‌گيرى از كامپيوتر را در آرشيوها و كتابخانه و ايجاد شبكه اطلاع رسانى به منظور مبادله اطلاعات با ديگر مراكز پژوهشى، در نظر دارد. مجموعه مركز ميكروفيلم سازمان از مراكز مجهز اين‌گونه خدمات در سطح كشور است كه علاوه بر ارائه خدمات به ديگر بخشهاى سازمان، به مؤسّسات پژوهشى ديگر نيز ارائه خدمت مى‌كند.