روشنايى روز مشغول سفر بوده است و اين يعنى آن كه مقياس اصلى روشنايى روز است.

5. مرسله صدوق در مقنع:

«قال سئل أبو عبداللّه‌(ع) عن رجل أتى سوقاً يتسوق بها و هي من منزله على أربع فراسخ؛ فإن هو أتاها على الدابّة أتاها في بعض يوم و إن ركب السفن لم يأتها في يوم، قال: يتمّ الراكب الذي يرجع من يومه صوماً و يقصّر صاحب السفن (31)؛

امام صادق(ع) در باره مردى كه براى معامله به بازارى در چهار فرسخى منزلش مى‌رود سؤال شد كه اگر با مركب برود در كمتر از يك روز مى‌رسد و اگر با كشتى برود در يك روز هم نمى‌رسد، فرمود: اگر سواره برود و همان روز برگردد روزه مى‌گيرد ولى اگر با كشتى برود روزه‌اش را افطار مى‌كند.»

اين تنها روايتى است كه علاوه بر دلالت بر اين كه مقياس اصلى، واحد زمانى است نه واحد امتدادى، همچنين دلالت دارد بر اين كه اگر وسيله سفر متفاوت باشد، در محاسبه مسافت تأثير مى‌گذارد و تنها مسير شتران در احتساب مسافت ملاك نيست در حالى كه از روايات ديگر اين گونه بر مى‌آيد، كه مقياس سفر بايد منطبق با وسيله‌اى باشد كه بيشتر در بين مردم، متعارف است.

شايد در جمع بين اين روايت و روايات ديگر بتوان گفت: در روايت اخير فرض نشده كه اختلاف وسيله سفر تأثير در حكم دارد، آنچه مؤثر است اختلاف مسير است. راه آبى با مقياس خود سنجيده مى‌شود و راه خشكى با معيار خود؛ چون در حديث فرض شده است كه راه خشكى به اندازه نصف روز زمان مى‌برد؛ زيرا مسافت آن چهار فرسخ بوده است و فرض بر آن بوده كه در همان روز بر نمى‌گردد تا سفرش تمام روز را اشغال كند. بنابراين حكم شده كه روزه را بگيرد ولى در راه آبى فرض بر آن بود كه سفر، يك روز او را اشغال مى‌كند؛ لذا حكم به افطار روزه شده است. در نتيجه امروزه، بايد براى هر يك از سفرهاى زمينى با اتومبيل‌ها و سفرهاى دريايى با كشتى‌ها و سفرهاى هوايى با هواپيماها، مقياس ويژه‌اى در نظر بگيريم و در هريك از اين بخش‌ها آنچه را بيشتر در بين مردم رواج دارد ملاك قرار دهيم.