كمك به آنها در جهت اطاعت و بندگى خداست. البته ـ همچنان كه ابن سيرين گفته ـ در صورتى كه اين عمل به شكل عادت در نيايد. (102)

آنچه اين محقق گفته، اگر چه حق است، اما تضييق چيزى است كه پيامبر(ص) آن را توسعه داده است؛ زيرا اين فرد، جواز جمع بين دو نماز را در كسى منحصر دانسته كه نيازى داشته باشد در حالى كه پيامبر(ص) به اذن خداوند، اين كار را در هر شرايطى جايز دانسته، اعمّ از اين كه علتى وجود داشته باشد يا نداشته باشد. بدون شك خواندن دو نماز در وقت خودشان بهتر است و كسى كه همه دو نماز را در وقت خودشان (يعنى وقت فضيلت) بخواند از كسى كه آنها را در وقت مشترك بخواند، برتر است. اما در عين حال دامنه وقت نماز در شريعت، وسيع‌تر از وقت فضيلت است.

7. جمع بين دو نماز به خاطر عذرهاى نامشخص

از آنجا كه تعيين عذرهايى كه جمع ميان دو نماز را مجاز مى‌كند مشكل بوده، برخى مسلك ابهام و اجمال را پيموده و گفته‌اند: «جمع ميان دو نماز توسط پيامبر(ص) به خاطر عذرهاى نامشخص بوده است». مفتى سابق عربستان سعودى، عبدالعزير بن باز، در حاشيه مختصرى كه بر «فتح البارى بشرح صحيح البخاري» دارد، از جمله كسانى است كه به اين توجيه متمايل شده. وى پس از تضعيف ديدگاه ابن حجر ـ در تفسير جمع بين دو نماز توسط پيامبر(ص) به جمع صورى ـ چنين مى‌گويد:

درست اين است كه حديث ياد شده را چنين توجيه كنيم كه پيامبر(ص)، به دليل مشقتى مثل سرماى شديد، يا گل ولاى و امثال اينها كه در آن روز بر او عارض شده بود، دو نمازيش را به صورت جمع خوانده است. دليل اين توجيه، سخن ابن عباس است ـ وقتى از او از دليل اين كار سؤال مى‌شود ـ كه مى‌گويد: تا امتش به سختى نيفتند. (103)