را مورد بررسى قرار مى‌داد، نه از فلسفه و معقول خبرى بود و نه از تفسير قرآن و نه از ساير بخش‌هاى كتاب و سنت. بر خود لازم ديدم كه يك درس فلسفه و يك درس تفسير قرآن و يك درس اخلاق در حوزه شروع كنم».

تدبيرى حكيمانه

اين اقدام مرحوم علامه در نوع خود قابل مقايسه با اقدامى است كه امام خمينى(رحمه الله) در فعاليت‌هاى سياسى آغاز نمود و بارها كسانى تجربه كرده و ناكام شده بودند، بنابراين آن‌قدر اين وظيفه مهم و به اندازه‌اى انجامش مشكل مى‌نمود كه كمتر كسى جرأت اقدام در اين موارد را به خود مى‌داد، لذا شجاعتى شبيه شجاعت امام در مسايل سياسى لازم داشت و نيز به حكمت و تدبير حكيمانه‌اى همچون تدبير علامه احتياج بود كه بداند چگونه اين كار را شروع كند تا بر موانع فائق آيد.

با اشاره‌هايى كه ذكر شد، كسانى كه وارد به مسايل هستند مى‌توانند به عمق مشكلات پى ببرند. امام بزرگوار در چهل سال قبل درس عرفان و فلسفه مى‌گفتند ولى شرايط به گونه‌اى شد كه به تعطيلى اين دروس انجاميد. علامه مى‌بايست كارى را شروع كند كه اين تجربه‌هاى ناكام را پشت سر گذاشته باشد. ايشان مى‌فرمود: «اين سه درس را شروع كردم». قيافه روحانى‌اى را كه تازه به قم آمده است در ذهن خود مجسّم كنيد، با يك عمامه كوچك سرمه‌اى‌رنگ. چنين شخصى مدعى ايجاد انقلابى در حوزه است، چه اندازه امكانات مادى در اختيار دارد؟ نشانه‌اش يك خانه دو اتاقى است كه آن را در مقابل ماهى هشتاد تومان اجاره كرده است.