نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 64
ب) تسلسل در مفهوم حق
از خواص مفاهيم اعتبارى اين است كه به گونهاى قابل تسلسل است. براى مثال، ما مىگوييم: هر كسى تلاش كند و روى مادّة خام كارى انجام دهد، حق تملك آن كالا را دارد. اگر چوبى از جنگل بريده است، همان بريدن درخت، كارى است كه روى آن انجام داده است. سپس ممكن است آن را به صورتى خاص، مانند در، پنجره و يا يك اثر هنرى زيبا در آورد. به خاطر كارى كه او روى اين مادّة خام انجام داده است، مىگوييم: اين شخص نسبت به اين كالا داراى «حق مالكيت» است. «مالكيت» امري اعتبارى است؛ يعنى در خارج، جز انسان، چوب و كارهايى كه روى آن انجام شده است، چيز ديگرى به نام «مالكيت» نداريم. از خواص اين مفهوم اعتبارى (مالكيت) آن است كه مفاهيم اعتبارى متعدد ديگرى، پى در پى، از آن قابل اخذ است. مثلاً كارگر يا هنرمندى كه روى چوب كار كرده، مالك اين چوب و يا اثر هنرى مىشود. در اين حالت، مالك «حق» دارد در مملوك خويش تصرف كند. بنابراين، در اينجا غير از مفهوم اعتبارى «مالكيت»، مفهوم ديگرى هم به نام «حق» پيدا ميشود؛ يعنى چون «مالك» است حق دارد كه در اين مملوك خويش تصرف كند.
در بررسى و تحليل «حق» اين پرسش مطرح مىشود: آيا اين شخص مىتواند «حق» خود را به ديگرى واگذار كند و مثلاً در مقابل دريافت مالى آن را بفروشد يا ببخشد؟ پاسخ مثبت است. ممكن است انسان برخى حقوق خود را مبادله يا واگذار نمايد. در اين حالت، مالكِ تصرف در مِلك خويش نيز خواهد بود. به عبارت ديگر، وقتى «مالك» شد، «حق» دارد از اين مالكيت خويش استفاده كند. پس مفهوم ديگرى غير از «حق» روى اين مالكيت به وجود آمد كه عبارت است از: حق تصرف و مبادله اين شىء. اين زايش مفهومى به همين گونه تسلسل مييابد. اين حالت تسلسل، از خواص مفاهيم اعتبارى است؛ در حالى كه مفاهيم حقيقى، مانند انسان، اينگونه نيستند و انسان ديگرى در درون
نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 64